Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc đã phát biểu, thông báo cụ thể về việc Trung Quốc xâm phạm chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam với việc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 (Haiyang Shiyou 981) sâu hơn 80 hải lý trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, cùng sự hiện diện của hơn 130 tàu, có cả tàu quân sự và máy bay.

Theo Thứ trưởng Hà Kim Ngọc, đây là sự vi phạm đặc biệt nghiêm trọng luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 cũng như Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) mà Trung Quốc là một bên tham gia ký kết.

Hành động này của Trung Quốc đe dọa trực tiếp đến hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, nơi diễn ra hai phần ba hoạt động vận tải thương mại hàng hải toàn cầu.

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc khẳng định Việt Nam kiên trì lập trường nhất quán giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế. Việt Nam coi trọng quan hệ hữu nghị tốt đẹp với các nước láng giềng, trong đó có Trung Quốc.

Việt Nam đã hết sức kiềm chế, chân thành bày tỏ mọi thiện chí, sử dụng mọi kênh đối thoại nhằm giải quyết vấn đề này và khôi phục hòa bình, ổn định ở khu vực. Việt Nam yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan và các tàu bảo vệ khỏi vùng biển của Việt Nam, đồng thời kêu gọi các thành viên Phong trào Không liên kết thể hiện tình đoàn kết và đóng góp vào hoà bình và an ninh ở Đông Nam Á, qua đó phát huy hơn vai trò và trách nhiệm của Phong trào Không liên kết trước các thách thức đối với mỗi thành viên và việc duy trì hòa bình trên thế giới nói chung.

Chia sẻ quan tâm của ASEAN và Việt Nam đối với tình hình Biển Đông, nhiều thành viên ở các châu lục khác nhau như Ấn Độ, Timor Leste, Nepal, Nigeria, Zambia, Jamaica, Nicaragua… nhấn mạnh việc tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của Phong trào và quan hệ quốc tế nói chung, trong đó có nguyên tắc tôn trọng luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc, cùng tồn tại hòa bình, tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, giải quyết hòa bình các tranh chấp, không đe dọa và sử dụng vũ lực.

Các thành viên đã nhất trí thông qua Văn kiện của Hội nghị với nhiều điểm bổ sung, cập nhật liên quan tình hình Biển Đông do ASEAN đề xuất.

Trước đó, trong các ngày 26-27/5, Đại sứ, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc Lê Hoài Trung đã dẫn đầu đoàn Việt Nam tham gia phiên họp của các quan chức cấp cao (SOM) để thảo luận các nội dung trong đó có Văn kiện của Hội nghị.

Bên cạnh các điểm nóng khác, tình hình căng thẳng đang diễn ra tại Biển Đông liên quan việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đã trở thành một trong các chủ đề nổi bật, thu hút sự quan tâm của phiên họp.

Myanmar, nước giữ cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2014, đã thay mặt ASEAN thông báo cho toàn thể phiên họp về những diễn biến nghiêm trọng vừa qua tại Biển Đông và kết quả của Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 24 vừa qua, đồng thời đề nghị bổ sung vào Văn kiện của Hội nghị những nội dung cập nhật liên quan.

Các thành viên ASEAN đã phát biểu kêu gọi Hội nghị chia sẻ và ủng hộ lập trường thống nhất của ASEAN trong vấn đề này, nhấn mạnh tình hình căng thẳng ở Biển Đông đang đe dọa hòa bình, ổn định ở khu vực Đông Nam Á và thế giới nói chung.

Trưởng SOM các nước Singapore, Philippines và Malaysia phản đối các hành vi gây căng thẳng tại Biển Đông, kêu gọi giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế.

Bên lề hội nghị, Thứ trưởng Hà Kim Ngọc đã có các cuộc tiếp xúc với Trưởng đoàn một số nước thành viên như Colombia, Thổ Nhĩ Kỳ, Venezuela, Syria để thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương và chia sẻ quan tâm về tình hình Biển Đông.