Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ ngày 21/9 nêu rõ quan điểm của Bộ Giáo dục và Đào tạo về sử dụng sách giáo khoa, sau khi đại biểu Quốc hội chất vấn tại sao sách giáo khoa lại có phần bài tập khiến không thể sử dụng lại, gây lãng phí.
Ông Độ cho biết, sách giáo khoa biên soạn theo Chương trình Giáo dục phổ thông hiện hành, được triển khai từ năm học 2002-2003 và ổn định đến nay. Khi biên soạn, các tác giả đã xây dựng hệ thống bài tập trong sách giáo khoa với nội dung và hình thức trình bày phong phú, tạo hứng thú học tập và giúp học sinh làm quen với các dạng bài tập... Các dạng câu hỏi/bài tập, ngoài theo hướng tự luận truyền thống, còn có trắc nghiệm điền khuyết, lựa chọn đúng/sai...

Đối với một số sách giáo khoa, nhất là sách Toán 1, tiếng Anh, do đặc trưng môn học, các tác giả đã đưa vào bài tập trắc nghiệm và các dạng bài khác với câu lệnh ngắn gọn, dễ hiểu như: điền/viết vào chỗ chấm hoặc ô trống; lựa chọn đúng/sai, nối, khoanh, vẽ, đánh dấu, tô màu...
"Sách giáo khoa Toán 1 giai đoạn 1976-1979; sách Toán 2 giai đoạn 1980-1989; sách Toán 1 xuất bản các năm 1990-2002 đều có dạng câu hỏi, bài tập như trên", Thứ trưởng Độ nói và thông tin sách giáo khoa Toán của nhiều nước tiên tiến cũng thiết kế các dạng bài học với hình thức như vậy.
Thiết kế sách giáo khoa có phần trả lời câu hỏi, nhưng theo Thứ trưởng Độ, sách không yêu cầu học sinh làm bài hay viết trực tiếp vào mà cần làm vào vở viết hoặc vở bài tập. Sách giáo viên có yêu cầu nhắc học sinh không viết vào sách giáo khoa. Tuy nhiên, nếu giáo viên không hướng dẫn từ đầu năm học và nhắc nhở thường xuyên, học sinh dễ có thói quen viết trực tiếp vào sách.
"Quan điểm của Bộ Giáo dục là sách giáo khoa cần được sử dụng, bảo quản tốt để có thể dùng lại khi cần thiết, tránh lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội", ông Độ nói.
Chứng minh cho quan điểm trên được chỉ đạo xuyên suốt, Thứ trưởng Giáo dục ví dụ về công văn Hướng dẫn thực hiện mục tiêu, kế hoạch dạy học lớp 1 theo Chương trình và sách giáo khoa mới, ban hành ngay năm học đầu tiên (2002-2003) thay sách giáo khoa lớp 1. Mục 4 Thiết bị dạy học của công văn này có nội dung: "Sách giáo khoa cần được luân chuyển sử dụng trong nhiều năm".
Năm học 2004-2005, trong công văn hướng dẫn giảng dạy các môn học ở lớp 3, Bộ tiếp tục đề cập việc giáo viên "cần nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ... vào sách, để sử dụng sách giáo khoa được lâu bền".
Để khắc phục tình trạng sách giáo khoa chỉ sử dụng một lần, gây lãng phí, Thứ trưởng Giáo dục cho biết sẽ tăng cường chỉ đạo, yêu cầu nhà trường hướng dẫn học sinh không viết vào sách, giữ gìn, bảo quản sách cẩn thận để có thể sử dụng được lâu dài. Giáo viên trong quá trình dạy học được yêu cầu hướng dẫn học sinh làm bài tập, viết kết quả, trả lời câu hỏi vào vở viết, vở bài tập.
"Bộ Giáo dục đang yêu cầu Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam kiểm tra, đánh giá cụ thể việc in ấn, phát hành sách giáo khoa để có đề xuất chỉnh sửa thiết kế, hạn chế tối đa việc học sinh ghi vào, gây lãng phí. Sắp tới, khi tổ chức biên soạn sách giáo khoa theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới, Bộ sẽ quán triệt với các nhà xuất bản tham gia biên soạn, các Hội đồng thẩm định quốc gia về vấn đề này", ông Độ nói.

Tiếng Việt lớp 1 có phần ôn tập, học sinh ghép và điền chữ ngay vào sách.
Theo báo cáo năm 2017 của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, số lượng sách giáo khoa in ấn hàng năm là hơn 100 triệu bản. Theo công bố báo cáo tài chính 6 tháng đầu năm 2017, doanh nghiệp 100% vốn nhà nước này lãi gộp hơn nửa tỷ đồng mỗi ngày từ mảng kinh doanh đang nắm thế độc quyền trên thị trường là in ấn, phát hành sách giáo khoa.
Trung bình mỗi bộ sách giáo khoa các khối có 10 cuốn, giá khoảng 100.000 đồng. Như vậy, số tiền mua hơn 100 triệu bản sách giáo khoa mỗi năm là 1.000 tỷ đồng.
"Chúng tôi phản ánh lại ý kiến cử tri, yêu cầu làm rõ vì sao mỗi năm để phí tới 100 triệu bản sách giáo khoa. Tính ra một năm mất khoảng 1.000 tỷ đồng mua sách, nhưng năm sau không dùng được. Tại sao lại ghi bài tập vào sách?", Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga phát biểu tại phiên làm việc của Thường vụ Quốc hội ngày ngày 19/9.