(Bài viết thể hiện quan điểm của Jim Golby - ông từng là cố vấn đặc biệt cho tân Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Mike Pence)

Nếu được Quốc hội Mỹ thông qua, Lloyd Austin, một vị tướng quân đội đã nghỉ hưu, sẽ trở thành Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ.

Đây là lần thứ 3 một vị tổng thống yêu cầu quyền đặc cách phê duyệt từ Quốc hội Mỹ, kể từ khi Đạo luật An ninh Quốc gia ra đời năm 1947. Theo đạo luật, nếu như đã nghỉ hưu, Bộ trưởng Quốc phòng tương lai phải có thời gian xuất ngũ ít nhất là 7 năm trước khi tiếp quản vị trí này. 2 trường hợp được Quốc hội Mỹ đặc cách trở thành Bộ trưởng Bộ Quốc phòng là ông George Marshall (được Tổng thống Harry Truman bổ nhiệm năm 1950), và ông Jame Mattis (được Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm năm 2017.)

Một tương lai dễ dàng và “trơn tru” hơn cho tướng Austin?

Tướng Austin, xuất ngũ năm 2016, là một vị tư lệnh tài năng và đáng kính của Bộ Tư lệnh Trung tâm Hoa Kỳ. Tuy nhiên, 4 năm nghỉ hưu là một khoảng thời gian quá ngắn. Vì vậy, tôi cho rằng Lloyd Austin không phải là sự lựa chọn hợp lý cho để làm ông chủ Lầu Năm Góc.

Thượng nghị sĩ Harry Cain tại bang Washington nhận định, nếu các sĩ quan chưa nghỉ hưu đủ 7 năm được quay trở lại công việc, sự nghiệp sẽ dễ dàng và “trơn tru” hơn, bởi các đồng đội của họ có thể vẫn đang làm việc. Trong quá khứ, khi Tổng thống Truman quyết định bổ nhiệm ông George Marshall làm Bộ trưởng Quốc phòng, ông Cain đã phản đối vì lý do này.

Lịch sử đã chứng minh sự lo ngại của Thượng nghị sĩ Harry Cain là có cơ sở. Sau khi trở thành Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, tướng Marshall từng cố gắng ngăn cản ông Truman sa thải MacArthur, người tiền nhiệm của Marshall, trước khi miễn cưỡng ủng hộ quyết định của Tổng thống. Ngày nay, dường như người dân Mỹ nhớ về George Marshall khi ông đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Bộ Ngoại giao hơn là người lãnh đạo quân đội Mỹ.

Tổng thống Mỹ Harry Truman (trái) và tướng George Marshall (giữa), người đảm nhiệm vị trí Bộ trươgr Quốc phòng Hoa Kỳ trong 2 năm 1950 và 1951. (Ảnh: New York Times)

Khi Tổng thống Donald Trump đề cử cựu tướng Thuỷ quân lục chiến James Mattis làm Bộ trưởng Quốc phòng, đa số chuyên gia đều tin rằng Quốc hội Mỹ sẽ đồng ý đặc cách. Họ cho rằng James Mattis sẽ kiềm chế được ông Trump - vị tổng thống Mỹ có ít kinh nghiệm về quốc phòng và an ninh nhất từ trước đến nay. Trên thực tế, James Mattis đã hoàn thành tốt nhiệm vụ này.

Nhưng cũng giống như Marshall, tướng Mattis luôn thân thiết với những đồng đội của mình. Khi sự đấu đá trong nội bộ chính quyền Trump ảnh hưởng đến những vấn đề dân sự, ông Mattis đã dựa chủ yếu vào sự giúp đỡ của Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ Joseph Dunford, cùng một số sĩ quan quân đội khác để xử lý. Những lãnh đạo còn lại tại Lầu Năm Góc dường như đã phải đứng ngoài cuộc.

Cần một vị bộ trưởng có kinh nghiệm xử lý các vấn đề dân sự

Không tìm được một ông chủ thực sự cho Lầu Năm Góc chính là nguyên nhân làm ông Trump hay nổi giận với quân đội Mỹ. Quyết định chỉ giữ lại 2.500 binh lính tại cả Afghanistan và Iraq là một ví dụ điển hình. Không chỉ vậy, cuộc thanh trừng hàng loạt quan chức cấp cao sau bầu cử của Trump đã làm Lầu Năm Góc trở nên trống rỗng.

Mark Esper, cựu Bộ trưởng Quốc phòng vừa mới bị Tổng thống Trump sa thải vào ngày 9/11/2020. (Ảnh: Reuters)

Quân đội Mỹ cần một cuộc cải tổ toàn diện. Tân Tổng thống Joe Biden chắc chắn sẽ thực hiện điều này càng sớm càng tốt. Nhiều khả năng, ông sẽ cải thiện sự giám sát dân sự với những kế hoạch chiến tranh, tăng cường tính minh bạch của các hoạt động quân sự, và vạch ra một tầm nhìn mới cho việc sử dụng ngân sách quốc phòng.

Nhưng bổ nhiệm một quân nhân đã nghỉ hưu cho ghế Bộ trưởng Quốc phòng là quyết định không phù hợp với những dự định của ông Biden. Trường hợp ngoại lệ như James Mattis chỉ phù hợp với thời đại của Tổng thống Trump; và thời đại đó đã kết thúc từ lâu. Hiện nay, ngay tướng Marshall cũng nhận ra rằng, Lầu Năm Góc cần một lãnh đạo có kinh nghiệm xử lý các vấn đề dân sự.

Trong quá khứ, tại phiên điều trần của mình, ông George Marshall được Thượng nghị sĩ Lyndon Baines Johnson (sau này là Tổng thống thứ 36 của Mỹ) hỏi quan điểm về việc kiểm soát các vấn đề dân sự. Marshall đã trả lời: “Khi còn là thiếu uý, tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ không thể giải quyết các vấn đề dân sự nếu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng không phải một sĩ quan quân đội. Nhưng khi lớn lên và trải qua nhiều trận chiến hơn, tôi mới nhận ra rằng, một quân nhân không phải lựa chọn phù hợp cho lĩnh vực này.”

Tướng Marshall hiểu rằng để đương đầu với các thách thức về chính trị, kinh nghiệm chiến trường là không đủ. Ông và tướng Mattis đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng phần lớn chỉ vì Tổng thống của họ yêu cầu như vậy. Sự kiện Marshall ngăn cản Tổng thống Truman sa thải MacArthur chứng minh rằng, một sĩ quan đã xuất ngũ không nên quay trở lại lãnh đạo quân đội.

Vì vậy, tân Tổng thống Joe Biden không nên để tướng Austin, hay bất kỳ quân nhân đã nghỉ hưu nào đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ. Tướng Austin là một vị tướng tài năng, và ông vẫn có thể đóng góp cho nước Mỹ với tư cách một người dân bình thường. Mặc lên bộ quân phục và trở lại Lầu Năm Góc sẽ là quyết định sai lầm của cả ông Joe Biden lẫn tướng Austin.