Mới đây, các nhà khảo cổ học đã khám phá xác một con tàu cổ được dùng để chở những n‌ô l‌ệ người Maya sang Cuba. Trước đây, đã có nhiều con tàu chở n‌ô l‌ệ gốc Phi được tìm thấy ngoài khơi các quốc gia châu Mỹ. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên các nhà khoa học phát hiện con tàu có niên đại cổ như vậy. 

Theo  viện Nhân chủng học và Lịch sử Quốc gia Mexico, con tàu này có tên La Unión, được tìm thấy từ năm 2017. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu phải mất tới hơn 2 năm để xác định được niên đại thật sự của nó. 

Tàu La Unión được sử dụng để đưa những người Maya bị bắt giữ sang Cuba làm n‌ô l‌ệ trong giai đoạn từ năm 1847-1901. Theo đó, những người Maya đã bị đưa sang làm việc không công trên những cánh đồng mía cho các chủ đồn điền. 

Vào thời điểm đó, chế độ n‌ô l‌ệ là bất hợp pháp ở Mexico, nhưng những người Maya đã bị bắt ép hoặc dụ dỗ ký hợp đồng với tư cách lao động hợp đồng, chủ yếu là đối với Cuba, nơi họ bị vô hiệu hóa mọi quyền và về cơ bản bị đối xử như n‌ô l‌ệ.

Theo nhà khảo cổ Helena Barba Meinecke cho biết: "Con tàu La Unión chở 25-30 n‌ô l‌ệ mỗi tháng từ Maya sang Cuba. Mỗi n‌ô l‌ệ bị bán với giá 25 peso (1,18 USD) cho các tay buôn, sau đó bị bán lại cho các chủ đồn điền ở tỉnh Havana với mức giá cao hơn nhiều, khoảng 160 peso cho nam giới và 120 peso cho nữ giới". 

Bản vẽ mô hình tàu La Unión. Ảnh: INAH

Con tàu La Unión đã bị đắm vào ngày 19/9/1861 ngoài khơi bờ biển Sisal, thuộc bán đảo Yucatán, Mexico.khi đang chở những người Maya bán sang Cuba do các lò hơi phát nổ. 

Nhóm nghiên cứu đã có thể xác định con tàu định mệnh dựa trên những gì còn lại tìm thấy bên trong xác tàu bao gồm bánh lái phụ, lò hơi bị cháy và một vài đồ đạc khác trên tàu. Ngoài ra, vị trí tìm thấy xác tàu cũng trùng khớp với những gì đã được lịch sử ghi lại.