Công ty VIDIFI, đơn vị đầu tư khai thác cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, đã hoàn tất công tác chuẩn bị trước khi áp dụng thu phí không dừng hoàn toàn trên cao tốc này từ ngày 1/6.

Trong khâu chuẩn bị, nhà đầu tư cao tốc và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thu phí không dừng đã xây dựng các tình huống sự cố phát sinh và phương án xử lý tại các trạm thu phí trên tuyến.

Nguy cơ xe đâm barie

Trao đổi với Zing, lãnh đạo Công ty TNHH Thu phí tự động (VETC) cho biết tài xế khi đi vào làn thu phí không dừng cần giảm tốc độ để tránh tình huống hệ thống ETC bị lỗi và xe có thể đâm vào barie.

Để nhắc nhở tài xế, phía trước trạm thu phí có biển cảnh báo giảm tốc độ xuống 30 km/h. Đồng thời, tài xế phải chú ý tín hiệu đèn. Nếu đèn báo đỏ thì hệ thống ETC chưa khớp lệnh, chỉ khi đèn chuyển màu xanh thì giao dịch mới được xác nhận.

Sau khi khớp lệnh thanh toán, barie tại làn thu phí ETC sẽ tự động mở cho xe qua. Để đảm bảo việc thu phí đúng nghĩa là "không dừng", tốc độ đọc thẻ và khớp lệnh thanh toán của hệ thống ETC phải cực nhanh, khoảng 0,2 giây.

Mặc dù có tốc độ xử lý nhanh, đại diện VETC khẳng định chắc chắn vẫn có trường hợp xe đâm barie nếu không giảm tốc độ. Điều này xảy ra do xác suất lỗi hệ thống luôn tồn tại hoặc do mất điện.

"Hệ thống thu phí không dừng đang triển khai ở giai đoạn 1 nên vẫn chưa bỏ được barie. Đến giai đoạn 4, khi barie được loại bỏ, phương tiện có thể lưu thông với tốc độ 180 km/h mà hệ thống ETC vẫn kịp nhận diện", lãnh đạo VETC chia sẻ.

Để đảm bảo việc lưu thông thông suốt và bảo toàn doanh thu trong các tình huống lỗi kỹ thuật, VIDIFI sẽ áp dụng thao tác phát vé và "trừ offline".

Cụ thể, khi hệ thống ETC không hoạt động, tài xế sẽ được phát vé giấy tại trạm thu phí đầu vào. Khi đến trạm thu phí đầu ra, nhân viên thu phí sẽ đề nghị thanh toán bằng tiền mặt. Trường hợp tài xế từ chối thanh toán tiền mặt, nhân viên sẽ chụp lại biển số xe, lập danh sách rồi gửi cho VETC để truy thu từ tài khoản của tài xế.

Dĩ nhiên, thao tác trên chỉ thực hiện được khi tài khoản của tài xế còn đủ tiền.

Lỗi từ đâu?

Để hiểu hơn về cơ chế phát sinh sự cố, cần nhắc lại nguyên lý vận hành của hệ thống thu phí tự động không dừng.

Theo đó, mỗi phương tiện sẽ được gắn một thẻ đầu cuối để nhận diện khi đi qua làn thu phí ETC. Thẻ này hiện có tên gọi khác nhau phụ thuộc vào đơn vị cung cấp. VETC gọi là eTag và VDTC gọi là ePass.

Hệ thống nhận diện thẻ tại làn thu phí ETC được gọi là hệ thống Front-end. Front-end có thể do nhà đầu tư đường cao tốc đầu tư đồng bộ từ trước hoặc thuê một doanh nghiệp công nghệ lắp đặt sau.

Trong trường hợp cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, VIDIFI đã đầu tư đồng bộ hệ thống Front-end. Doanh nghiệp chỉ cần kết nối Front-end của mình với hệ thống Back-end của Công ty TNHH Thu phí tự động VETC.

Khi ôtô dán thẻ đầu cuối đi qua làn thu phí ETC, hệ thống Front-end sẽ nhận diện phương tiện và truyền thông tin về Back-end, hệ thống điều hành trung tâm được đặt tại trung tâm dữ liệu của nhà cung cấp dịch vụ. Tại Back-end, các giao dịch thanh toán được diễn ra.

Như vậy, tài xế đã dán thẻ ETC và nạp đủ tiền vào tài khoản vẫn có thể gặp lỗi tại trạm thu phí do hệ thống Front-end, Back-end hoặc do chính chiếc thẻ dán trên kính xe.

Thu phí ETC có xả trạm?

Với việc áp dụng thu phí không dừng, nhà đầu tư đường cao tốc sẽ tối ưu được sản lượng thu phí, thậm chí có công cụ để truy thu trong trường hợp lỗi hệ thống và tài xế từ chối thanh toán tiền mặt.

Trạm thu phí cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Ảnh: Ngọc Tân.

Tuy nhiên, việc đảm bảo nguồn thu trong tình huống xả trạm vẫn sẽ khó đạt được khi quy định về xả trạm thu phí không có sự phân biện giữa thu phí ETC và thu phí thủ công.

Trao đổi với Zing, đại diện Cục CSGT (Bộ Công an) cho biết các quy định về xả trạm thu phí không thay đổi ngay cả trường hợp cao tốc đó áp dụng thu phí không dừng hoàn toàn. Lực lượng CSGT vẫn căn cứ độ dài của đoạn ùn tắc trước trạm để đề nghị đơn vị vận hành xả trạm.

Như vậy, đơn vị vận hành cao tốc sẽ phải chủ động đảm bảo các biện pháp lưu thông thông suốt nếu không muốn phải xả trạm. Trường hợp để xảy ra ùn tắc kéo dài bất luận với lý do gì, cơ quan chức năng sẽ yêu cầu xả trạm theo quy định của Pháp Luật.

Trước đây, khi các tuyến cao tốc bị ùn tắc kéo dài và nhà đầu tư buộc phải xả trạm (cho xe qua lại miễn phí), các làn ETC cũng buộc phải ngắt hoạt động để đảm bảo công bằng giữa xe đi làn ETC và làn thường.