หัวหินก็ค่อยๆ เป็นเมืองตากอากาศหัวเช็ค ที่ใครมาก็ต้องเช็คอิน
รถนอนรุ่นแรก บริการผู้โดยสารระยะไกลระหว่างกรุงเทพฯ-มลายู (ภาพจาก หอสมุดดำรงราชานุภาพ)
คนกรุงเทพฯ คนแรกที่บุกเบิกสร้าง “สถานพักตากอากาศ” ที่หัวหิน คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์ ทรงสร้างตำหนักหลังแรกของหัวหินที่ชายหาดด้านใต้ของบ้านแหลมหิน ให้ชื่อว่า “แสนสำราญสุขเวศน์” ภายหลังสร้างเพิ่มอีกหลัง จึงแยกนามตำหนักเป็นสำราญ และสุขเวศน์ มีแขกคนสำคัญ ที่ทรงมาประทับเป็นประจำ คือ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง, สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และเจ้านายอื่นๆ
ไม่นานหัวหินก็มีชื่อเสียงเป็นเมืองตากอากาศที่นิยมแพร่หลายของชนชั้นนำของไทย
สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง รับสั่งให้สร้างพระตำหนักทางทิศเหนือของบังกะโลสุขเวศน์ เมื่อเสด็จมาประทับครั้งแรกนั้น มีถนนตัดจากสถานีรถไฟเลียบด้านข้างพระตำหนักทางทิศใต้เพื่อรับส่งเสด็จฯ ปัจจุบันคือ ถนนดำเนินเกษม ติดกับพระตำหนักของสมเด็จพระพันปีหลวง เป็นพระตำหนักของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพงษ์ เรียกว่า “บ้านจักรพงษ์” (ปัจจุบันคือที่ตั้งโรงแรมฮิลตัน)
ถัดจากบ้านจักรพงษ์ มาทางด้านเหนือ ก็มีตำหนักอีกหลายหลัง เช่น สำนักดิศกุล-สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ, ตำหนักเพลินสุข-พระองค์เจ้าหญิงอัพภันตรีปรีชา, ตำหนักของพระองค์เจ้าหญิงจุฑารัตนราชกุมารี ฯลฯ ส่วนชายหาดทางทิศใต้ต่อจากบังกะโลสุขเวศน์ ก็มีตำหนักต่างๆ เช่น บ้านพลับป่า ก.-สมเด็จฯ กรมพระเทวะวงศ์วโรปการ, บ้านพลับป่า ข.-พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ, บ้านกินนอน-พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล, บ้านสมประสงค์-หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร ที่กล่าวมานั้นยังไม่ได้นับบ้านของข้าราชการ และคหบดี อีกหลายหลัง
ในการเสด็จมาพักผ่อนที่หัวหินแต่ละครั้งเจ้านายจากกรุงเพทฯ จะมากันเป็นขบวนใหญ่ เช่น ครั้งที่สมเด็จพระพันปีหลวงเสด็จมาหัวหินและประทับแรมที่พระตำหนักใหญ่ มีเจ้านายฝ่ายในตามเสด็จจำนวนมาก เช่น สมเด็จฯ เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์, พระองค์เจ้าหญิงพวงสร้อยสอางค์, พระองค์เจ้าหญิงอาทรทิพยนิภา ฯลฯ ยังไม่รวมถึงพนักงานข้าหลวงประจำพระองค์ที่ต้องตามเสด็จอีกหลายสิบคน แบบที่เรียกว่า “ยกวัง”
นั่นทำให้หัวหินคึกคัก และมีสีสันเป็นที่นิยมอย่างกว้างขวางของชนชั้นสูงในไทย
เมื่อมี “ชาววัง” มาเยือน เมืองหัวหินที่เคยเงียบเหงา ก็เจริญเติบโตมีชื่อเสียงเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่โด่งดังไปทั่วประเทศ ที่หลายๆ คนหวังจะมาเยือนสักครั้งในชีวิต เมื่อกรมรถไฟหลวงสร้างทางเพิ่มต่อจากหัวหินลงไปทางใต้ และเปิดเดินรถในวันที่ 1 มกราคม 2456 ความเจริญของหัวหินก็ขยายตัวตามจนถึง “เขาเต่า” อันเป็นสุดเขตของหัวหิน ความเจริญยังขยายจากบริเวณชายหาดเข้าสู่ตัวเมืองในปี 2460 จากการสร้างถนน และห้องแถวไม้สองฝั่งถนนที่กรมรถไฟปลูกให้เช่า
ต่อมาทางรถไฟสายใต้ขยายเส้นทางเชื่อมต่อมลายู สิงคโปร์ ปีนัง เริ่มปี 2464 ทำให้ชาวไทยและต่างชาติเดินทางไปมาได้สะดวกกว่าเดิมที่ใช้เรือ จำนวนนักท่องเที่ยวที่มาหัวหินก็เพิ่มขึ้นอย่างมาก เส้นทางรถไฟระยะยาวจำเป็นต้องมีการหยุดพักระหว่างทาง แม้จะมีบริการตู้นอนโดยไม่ต้องหยุดพัก แต่รถไฟบางขบวนก็ต้องหยุดพักในเวลากลางคืน เพื่อหลีกเลี่ยงอันตรายจากสัตว์ป่าที่มาขวางเส้นทางเดินรถและทำให้เกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
ยุคแรกของโฮเต็ลหัวหิน (ภาพจาก หอสมุดดำรงราชานุภาพ)
หัวหินที่อยู่กึ่งกลางเส้นทางกรุงเทพฯ-มลายู จึงเป็นจุดแวะพักยอดนิยม
ปี 2465พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีพระราชดำริให้กรมรถไฟหลวงจัดสร้างโรงแรมที่พักขึ้นชื่อ “โฮเต็ลหัวหิน” ตั้งอยู่ระหว่างพระตำหนักของสมเด็จพระพันปีหลวง และตำหนักสุขเวศน์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์ โดยกำหนดให้เป็นโรงแรมตากอากาศ (Resort Hotel) ระดับสี่ดาว มาตรฐานยุโรป ค่าห้องพักประมาณคืนละ 20 บาท ซึ่งนับว่าสูงทีเดียว (เวลานั้นเงินเดือนทหารยศร้อยตรี คือ 60 บาท)
