Tròn hai năm trước, Jose Mourinho dẫn Man Utd làm khách của Liverpool, trong bối cảnh chỉ thắng một trong năm trận gần nhất. Tại Ngoại hạng Anh, "Quỷ đỏ" rơi tự do xuống giữa bảng điểm. Họ cần một kết quả chấp nhận được ở Anfield, và Mourinho quyết định xếp năm hậu vệ và hai tiền vệ phòng ngự đá chính hòng giữ một điểm. Mọi thứ hoạt động trơn tru trong hơn 70 phút. Dù cầm bóng 36%, đội khách giữ được tỷ số hòa 1-1. Nhưng cú đúp trong vòng bảy phút cuối trận của Xherdan Shaqiri dìm Man Utd vào thất bại. "Người Đặc Biệt" trả giá bằng chiếc ghế nóng tại Old Trafford.

Anfield lưu giữ nhiều kỷ niệm không vui của Mourinho. Đó là nơi Luis Garcia ghi "bàn thắng ma" (lời Mourinho) khiến Chelsea hùng mạnh của ông văng khỏi Champions League mùa 2004-2005. Cũng ở sân bóng này hai năm sau đó, Liverpool tiếp tục chặn đứng Chelsea ở bán kết Champions League trong loạt luân lưu. Khi chuyển sang Man Utd, nỗi ám ảnh Anfield vẫn đeo bám Mourinho khi hòa hai, thua một trong ba lần làm khách.

Đá thận trọng ở Anfield dường như đã hằn sâu vào suy nghĩ của Mourinho. Khi cùng Man Utd ngự trị đỉnh bảng đầu mùa 2017-2018, ông vẫn mang "xe buýt hai tầng" đến Anfield chỉ để cầu hòa. Một năm trước nữa, ông cũng dặn sáu học trò làm nhiệm vụ phòng ngự không được rời vòng 16m50 quá 15 mét. Hệ quả, là dù đang ở phong độ cao, tiền đạo chủ lực Zlatan Ibrahimovic vẫn dễ dàng bị hàng thủ Liverpool cô lập.

Ibrahimovic (áo đen ở giữa sân) bị cô lập với các đồng đội còn lại, khi Man Utd làm khách của Liverpool vào tháng 10/2016. Ảnh: Sky Sports.

Từ Man Utd đến Tottenham, triết lý của Mourinho vẫn giữ nguyên. Trong bốn cuộc đọ sức với nhóm "Big Six" từ đầu mùa, ông thầy người Bồ Đào Nha vẫn giữ kết cấu sáu cầu thủ phòng ngự. Khác biệt nằm ở Harry Kane và vị trí của các vệ tinh. So với Ibrahimovic, tiền đạo Tottenham lùi sâu hơn khoảng 15 mét mỗi khi đội nhà không có bóng. Đội trưởng tuyển Anh cũng sẵn sàng trở thành một điểm nhận bóng rồi phát triển lên phía trên ngay từ giữa sân, thay vì chực chờ ở những vị trí thuận lợi tại một phần ba cuối sân.

Cựu hậu vệ Gary Neville, người từng than là "không thể chịu nổi" cách đá sáu hậu vệ của Mourinho thời dẫn dắt Man Utd, cũng phải ghi nhận những chuyển biến này. "Ông ấy vẫn duy trì sự ổn định của hàng thủ, tiếp tục giữ sạch lưới bằng hệ thống sáu cầu thủ phòng ngự. Ngoài vị trí tiền đạo của Kane, Mourinho có hai cầu thủ hộ công đúng ý. Thay vì Ander Herrera và Paul Pogba, giờ trong tay ông ấy là Son Heung-min, là Steven Bergwijn giàu tốc độ, thích hợp đá phản công. Cách vận hành của Mourinho không quá khác biệt, nhưng giờ hiệu quả bội phần vì Tottenham có những cầu thủ thích hợp khi chuyển trạng thái. Mourinho đã thích nghi hoàn hảo, và tìm được sự cân bằng giữa phòng ngự với phản công".

Trước khi Mourinho đến Tottenham, không ai nghĩ tới việc đẩy Kane lùi sâu về phần sân nhà, bởi tiền đạo sinh năm 1993 có đầy đủ tố chất của một trung phong cắm điển hình: cao lớn, dứt điểm đa dạng, chạy chỗ thông minh. Dù vậy, điểm yếu của Kane là khả năng tì đè và xử lý bóng khi xoay lưng với khung thành - điều không thể biến anh thành Didier Drogba. Từng có một thời gian dài, ông thầy cũ Mauricio Pochettino trăn trở về cách tạo khoảng trống cho Kane, bởi anh chỉ thực sự nguy hiểm mỗi khi băng lên từ tuyến dưới và bất ngờ đột kích.

Cách giải quyết trọn vẹn được Mourinho đưa ra, dựa trên một nhân tố mà Pochettino vô tình bỏ qua - Son Heung-min. Chân sút người Hàn Quốc sẽ là người tận dụng những khoảng trống mà Kane bỏ lại khi lùi sâu, cũng là phương án kéo giãn hàng thủ đối phương để đồng đội băng lên.

Tottenham phòng ngự trong trận gặp Man City. Ngoài 4 hậu vệ, hai tiền vệ phòng ngự là Sissoko và Hojbjerg thường xuyên lùi về án ngữ trung lộ. Ảnh: Sky Sports.

Hồi sinh Kane và Son, cũng như nhiều trụ cột Tottenham, là một thành công nữa của Mourinho. Chuyên gia Adam Bate của Sky Sports nhận xét: "Mourinho đã có một kỳ chuyển nhượng thành công, với việc mang về hai hậu vệ biên Matt Doherty và Sergio Reguilon, một tiền vệ đánh chặn Pierre-Emile Hojbjerg, và một siêu dự bị Gareth Bale. Nhưng nếu chỉ có vậy, Tottenham không thể giữ đỉnh bảng Ngoại hạng Anh. Thứ đáng trân trọng hơn của Mourinho, là giúp hợp đồng kỷ lục Tanguy Ndombele lấy lại phong độ".

Trước khi làm Tottenham, những triết lý của Mourinho bị cho là lỗi thời. Khối phòng ngự lùi sâu, bo chặt 30 mét từ vạch cuối sân của ông không thể sánh với thứ pressing thời thượng, vốn được vô số đội bóng từ nhỏ đến lớn áp dụng. Chính Mourinho cũng "trầy da tróc vẩy" trước hai đại diện của lối đá pressing: Klopp và Pep Guardiola. Thành tích giảm sút so với giai đoạn đầu khởi nghiệp, cộng thêm những ồn ào nơi hậu trường mỗi khi ra đi khiến Mourinho bị nghi ngờ về khả năng quản trị nhân sự. Nếu tiếp tục đầu hàng trong điệp vụ giải cứu Ndombele, tiếng nói của ông khó giữ được trọng lượng.

Nhưng lần này, Mourinho thành công. Tottenham ngự trị ngôi đầu với thành tích thủng lưới ít nhất giải. Hugo Lloris, người được ông ca ngợi là "hay nhất Ngoại hạng Anh", chơi xuất thần tới mức khó tin. Theo thống kê của Opta, số bàn thua kỳ vọng mà thủ thành người Pháp đối mặt từ đầu mùa là 7,5, nhưng anh chỉ 6 lần phải vào lưới nhặt bóng. Lloris cứu cho Tottenham 1,5 bàn, và đây là thống kê tốt thứ nhì nước Anh, chỉ sau Nick Pope (3,9 bàn), đồng thời xếp trên Edouard Mendy (1,1 bàn) và Ederson (0,5 bàn).

"Mourinho đã tạo dựng được niềm tin cho học trò, giúp họ chơi bóng kinh nghiệm và khôn ngoan hơn", Neville bày tỏ. "Guardiola và Klopp đã thiết lập một đẳng cấp mà tôi chưa từng thấy trước đây, nhưng giờ khi họ trở lại phong độ bình thường, Mourinho là đối thủ đầu tiên có thể bắt kịp. Với bốn hậu vệ và hai tiền vệ lùi sâu, Tottenham sẽ là đe dọa lớn với bất cứ đội bóng nào. Tôi tin ông ấy đã định hình kế hoạch giúp đội bóng vô địch mùa này".

Mourinho (trái) được kỳ vọng giúp Tottenham giải cơn khát vô địch nước Anh kéo dài 60 năm. Ảnh: DM.

Kế hoạch mà Neville nhắc đến sẽ bắt đầu từ những trận như với Liverpool tối nay. Trong ba mùa gần nhất, đội vô địch Ngoại hạng Anh luôn có thành tích tốt nhất khi đối đầu "Big Six". Tottenham đang giữ vị trí ấy, với 10 điểm sau bốn trận gặp Man Utd, Man City, ars‌enal và Chelsea. Liverpool là đội xếp sau, với 7 điểm sau ba trận. Chỉ cần thêm một điểm nữa tại Anfield, "Gà trống" sẽ đứng đầu thông số này sau giai đoạn một.

Đó là tiền đề cho Mourinho đặt mục tiêu một điểm và bê nguyên xi hệ thống "sáu hậu vệ" tới gặp Liverpool. Có một chi tiết đáng lưu ý, Tottenham đang là đội tạt ít nhất Ngoại hạng Anh mùa này, với trung bình 13 lần mỗi trận. Lý do bởi hai hậu vệ biên của họ rất ít khi dâng cao. Ngược lại, Liverpool đang là đội tạt nhiều thứ ba, chỉ sau Aston Villa và ars‌enal, nhờ hai hậu vệ biên giỏi bậc nhất thế giới lúc này - Andrew Robertson và Trent Alexander-Arnold.

"Trong những trận gần đây, Moussa Sissoko đã lùi sâu 10m so với hồi đầu mùa. Nếu có thêm cả Hojbjerg, Tottenham sẽ đủ nhân lực để ngăn Mohamed Salah và Sadio Mane bó vào trung lộ", cựu tiền đạo Chris Sutton bình luận trên Sports Mail. "Mourinho không ngại những quả tạt, vì tự tin vào chiều cao của Eric di‌er cùng Toby Alderweireld. Guardiola từng cố ra biên, khi trung lộ bị bóp nghẹt, và tạo ra số quả tạt kỷ lục - 30 nhưng không thành công lần nào. Klopp có thể thử cách này để phá chiếc xe buýt của Mourinho, nhưng đừng quên hàng thủ chắp vá lúc nào cũng có thể là miếng mồi ngon cho Tottenham".