Ngày 17/8, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình chính thức đồng ý thực hiện chủ trương thành lập TP. Thủ Đức (hay còn gọi là Thành phố Phía Đông) thuộc TP.HCM. Đây là lần đầu tiên có dự án "thành phố trong thành phố" tại Việt Nam. 

Nhưng ngoài việc là một dự án chưa từng có tiền lệ, thành phố Thủ Đức còn có gì và cần có gì?

Dưới đây là những chia sẻ của KTS Ngô Viết Nam Sơn về Thành phố Thủ Đức - Giấc mơ cho động lực tăng trưởng mới của TP. HCM.

Tiến sĩ khoa học, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn là Chủ tịch NgoViet Architects & Planners. Ông có trên 30 năm kinh nghiệm quốc tế về tư vấn thiết kế, quy hoạch kiến trúc tại châu Á và Bắc Mỹ; từng tư vấn thiết kế quy hoạch phố Đông và phố Tây Thượng Hải, Trung Quốc và là thành viên nhóm tư vấn thiết kế SOM lập quy hoạch khu Nam Sài Gòn.

Ông Ngô Viết Nam Sơn là con trai của kiến trúc sư nổi tiếng Ngô Viết Thụ - tác giả nhiều công trình kiến trúc hiện đại "để đời" như Đại Học Nông Lâm, Dinh Độc Lập, viện Đại học Huế, Trường Đại học Y khoa Sài Gòn, viện Nguyên tử Đà Lạt, …

KTS Ngô Viết Nam Sơn

Sự ra đời của Thành phố Thủ Đức

TP.HCM luôn có định hướng phát triển thành thành phố cực lớn. Theo đó, thành phố sẽ phát triển khu đô thị trung tâm, đô thị vệ tinh, các đô thị Đông, Tây, Nam, Bắc.

Trong đó, đô thị trung tâm sẽ bao gồm quận 1, quận 3, quận 4, quận Bình Thạnh. Đô thị phía Tây sẽ bao gồm Củ Chi, phía Nam sẽ bao gồm Nam Sài Gòn. Và phía Đông bao gồm quận Thủ Đức, quận 2 và quận 9.

Năm 2019, muốn phát triển các khu đô thị tiềm năng, dự án còn dang dở trên các quỹ đất trống, TPHCM tổ chức một cuộc thi quốc tế và chọn được phương án quy hoạch cho một số khu vực trọng điểm của đô thị phía Đông. Lúc đó, chưa tính đến chuyện xây dựng hẳn một thành phố.

Đến đầu năm 2020, thành phố quyết định xin chủ trương Trung ương thành lập hẳn một thành phố phía Đông, được Trung ương chấp thuận chủ trương và đổi tên là Thành phố Thủ Đức.

Ngày 17/8, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình chính thức đồng ý thực hiện chủ trương thành lập TP. Thủ Đức thuộc TP.HCM.

Thử thách đặt ra là phương án quy hoạch đoạt giải cần phải được nâng tầm lên mức cao hơn rất nhiều, tương ứng với nhiệm vụ quy hoạch mới. Năm ngoái, đồ án đề xuất chỉ tập trung vào 6 khu vực tiềm năng trên 6 khu vực còn quỹ đất rộng. Còn bây giờ là phải làm quy hoạch trọn vẹn cho cả 3 quận: quận 9, quận 2 và quận Thủ Đức.

Trong đó khoảng một nửa là đất đô thị hiện hữu, nhiều khu đang phát triển tự phát, đường hẹp, thiếu hạ tầng. Nếu thiếu sự quan tâm ngay từ đầu thì tình trạng phát triển tự phát có thể trở nên mất kiểm soát, khiến cho các khu vực này có thể trở thành những khu ổ chuột mới khi mật độ tăng cao, khi mà những cư dân mới không có điều kiện kinh tế để sinh sống ở những khu đô thị hiện đại.

Do đó, để quy hoạch một Đô thị mới hiện đại thì cũng phải lưu ý tạo động lực phát triển nhằm chỉnh trang các khu đô thị hiện hữu còn lộn xộn, không để sự khác biệt quá lớn giữa các khu vực cao cấp và bình dân trong cùng một thành phố.

Theo dự kiến, cuối sang năm 2021 quy hoạch này sẽ hoàn thành.

Vì sao thành phố Thủ Đức là dự án chưa có tiền lệ?

Đây là lần đầu tiên có dự án hình thành và phát triển hẳn một thành phố lớn của Tp HCM. Trước đây, nhà nước chủ yếu chỉ làm những dự án khu đô thị. Còn đây là dự án công, chủ đầu tư khởi xướng là chính quyền thành phố.

Trước đây, chúng ta đã có dự án Nam Sài Gòn - một dự án công tư hợp tác, liên danh đơn vị nhà nước với đơn vị Đài Loan. Nhưng thành phố Thủ Đức là dự án chưa có tiền lệ, hoàn toàn vốn nhà nước. Quy mô 3 thành phố khá lớn, hơn 200 km2 nên khó khăn đầu tiên là chúng ta chưa có kinh nghiệm.

Về vốn và hạ tầng, thành phố Thủ Đức đòi hỏi phải đầu tư xây nhiều hạ tầng mới trong hoàn cảnh bị hạn chế về ngân sách của thành phố. Bài toán là phải tìm ra ngân sách để phát triển dự án. Nếu chỉ dựa vào ngân sách công thì chưa chắc đã làm được.

Bên cạnh đó, thành phố Thủ Đức đang có 1 triệu dân. Thành phố mới sẽ thu hút hơn 1 triệu dân nữa, chưa kể dân vãng lai. Vậy yếu tố nào có thể thu hút được người dân có tri thức và thu nhập cao đến đây an cư lạc nghiệp? Đây là thử thách. Phải có yếu tố thu hút người dân đến ở. Nếu không sẽ dễ rơi vào tình trạng đô thị không có người ở.

Thứ nữa là vấn đề còn bị trói buộc bởi cơ chế cũ, nặng về tư duy kinh tế tập trung. Thành phố cũng đã xin cơ chế đặc thù cho thành phố phía Đông nhưng cũng chưa có sự trả lời cụ thể. Cơ chế đặc thù là rất quan trọng, vì nếu không thể dựa vào vốn ngân sách nhà nước mà có sự hợp tác của nhà đầu tư trong nước và nước ngoài, thì rất cần cơ chế thoáng hơn, để thu hút nhà đầu tư.

Những công trình trụ cột

Theo phương án quy hoạch của Công ty Sasaki - enCity - đơn vị được UBND TP HCM chấm giải Nhất, Khu Đô thị phía Đông có 6 khu đô thị động lực:

- Thủ Thiêm – khu kinh tế tài chính: Khu trung tâm mới, không chỉ của thành phố phía Đông mà là của cả thành phố HCM

- Đại học quốc gia: Khu công nghệ giáo dục

- Khu công nghệ cao: Khu sản xuất tự động

- Khu đô thị Tam Đa: Khu phát triển phát triển công nghệ sinh thái

- Khu Rạch Chiếc: Khu trung tâm sức khỏe, thể thao

- Khu Trường Thọ: Khu dân cư cao cấp cao tầng.

Khu Rạch Chiếc. Ảnh: Sasaki - enCity

Khu công nghệ giáo dục. Ảnh: Sasaki - enCity

Nhưng ở tầm vóc của thành phố Thủ Đức, sẽ cần chú trọng quy hoạch nhiều khu vực trọng điểm khác. Từ nay đến cuối năm sau, cần phải bổ sung thêm để tạo ra bức tranh hoàn chỉnh hơn. Ví dụ các khu đô thị logistics gắn liền với cảng Cát Lái, với ga xe lửa Dĩ An-Sóng thần… và các đầu mối giao thông quan trọng.

Bên cạnh đó, khu đô thị tiềm năng như An Phú chưa thấy nhắc đến trong bản quy hoạch Khu Đông. Khu này đang phát triển tự phát và xem như khu dân cư cao cấp nhưng kẹt xe và ngập lụt. Khu này cần phải chỉnh trang lại. Tương lai khu này có thể kết nối với Thanh Đa, với quốc lộ 13 và có tiềm năng rất lớn.

Kế tiếp là khu công nghệ giáo dục, nếu chỉ tính Đại học Quốc gia thì chưa hoàn chỉnh.

Tôi nghĩ, nên nhìn nhận là khu đô thị đại học theo nghĩa rộng hơn. Nghĩa là không chỉ là Đại học Quốc gia mà còn kết nối với những đại học trong khu vực như Sư phạm Kỹ Thuật, Fulbright, chi nhánh đại học của các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai… kết nối với nhau và với khu dân cư lân cận, thành một cộng đồng dân cư tri thức với mấy trăm ngàn giảng viên, sinh viên, nhà nghiên cứu, nhân viên, dịch vụ.

Khu hiện hữu hiện giờ còn khá lộn xộn, giao thông còn kém. Ví dụ, Khu đô thị mới Thủ Thiêm đã quy hoạch khu kinh tế tài chính rất lớn, nhưng lại bỏ qua việc chỉnh trang khu vực đô thị hiện hữu dọc theo Lương Định Của.

Khu đó từ năm 2003 đến nay hạ tầng và kiến trúc vẫn chưa có thay đổi gì đáng kể. Đây là thiếu sót lớn của quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm, là điều không nên lặp lại khi lập các dự án phát triển về phía Đông.