Chính phủ Mỹ hôm 12-5 tiếp tục có phản ứng mạnh mẽ trước hành động của Trung Quốc đưa giàn khoan và tàu trái phép vào vùng biển Việt Nam.

Nhiều nước quan ngại

Trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị, Ngoại trưởng John Kerry Kerry chỉ trích thẳng thừng động thái trên là “khiêu khích”.

Theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Jen Psaki, ông Kerry kêu gọi 2 bên có biện pháp làm giảm căng thẳng, bảo đảm an toàn cho các hoạt động tàu thuyền và giải quyết tranh chấp một cách hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế. Đáp lại, theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Vương Nghị ngang nhiên thúc giục ông Kerry có “phát ngôn, hành động thận trọng và khách quan”.

Trước đó cùng ngày, phát biểu trước cuộc gặp Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam tại Bộ Ngoại giao Mỹ, ông Kerry cho biết Mỹ và các quốc gia khác cực kỳ quan ngại về hành vi hung hăng của Trung Quốc trên biển Đông. Còn theo ông Shanmugam, ASEAN muốn nhìn thấy sự tiến triển trong quá trình soạn thảo Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC) để giải quyết các tranh chấp, khác biệt theo cách thức được tất cả các bên liên quan chấp nhận.

Giữa lúc căng thẳng biển Đông leo thang, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Trung Quốc Phòng Phong Huy đã đến Mỹ trong chuyến thăm 4 ngày. Giới chức Mỹ cho rằng vấn đề biển Đông chắc chắn sẽ được nhắc tới khi ông Phòng gặp người đồng cấp Mỹ Martin Dempsey. Ngoài ra, tướng Phòng còn có buổi tham quan tàu chiến Mỹ ngày 13-5.

“Diều hâu và hiếu chiến”

Giới phân tích nhận định những hành động sai trái của Trung Quốc ở biển Đông có thể phản tác dụng.

Ông Thôi Đại Vĩ, Giám đốc Trung tâm quan hệ xuyên quốc gia của Trung Quốc tại Trường ĐH Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, cho rằng sự hung hăng  khiến các mục tiêu ngoại giao của Bắc Kinh tại khu vực rơi vào thế nguy hiểm. Báo The New York Times dẫn lời ông Thôi nhận định các nước Đông Nam Á có thể chào đón chiến lược xoay trục của Mỹ tại châu Á để đối phó Trung Quốc.

PGS Vi Dân thuộc viện Nghiên cứu Á - Phi thuộc Trường ĐH Bắc Kinh, cũng phân tích tương tự trên tờ South China Morning Post (Hồng Kông): “Trung Quốc sẽ thiệt hại nặng nề nhất nếu khủng hoảng không được giải quyết sớm. Càng để lâu, uy tín và lòng tin đối với Bắc Kinh càng sụt giảm cho dù nước này có đưa ra lời giải thích thế nào đi nữa. Điều này sẽ làm tồi tệ hơn tình hình biển Đông”.

Một số chuyên gia khác cho rằng hành động sai trái nêu trên hé lộ sự chuyển hướng tiêu cực trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Tạp chí Foreign Policy bình luận nhiều câu hỏi lớn đã nảy sinh đối với một nước dành 30 năm trấn an láng giềng rằng họ chỉ “trỗi dậy hòa bình” cả về kinh tế lẫn quân sự. Tạp chí này dẫn lời ông David Lai, một chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc tại Trường ĐH chiến tranh Quân đội Mỹ, nhấn mạnh Bắc Kinh đang chuyển từ đường lối “ít gây chú ý, tránh đụng độ” sang “hung hăng hơn”.

GS Sreeram Chaulia, Hiệu trưởng Trường Ngoại giao Jindal (Ấn Độ), cũng kết luận trên trang The Diplomat rằng Trung Quốc ngày càng trở nên diều hâu và hiếu chiến hơn với láng giềng thông qua việc tiến hành các cuộc chiến kinh tế cũng như khiêu khích trên biển. Theo ông, lãnh đạo Trung Quốc đang chứng tỏ đã đến lúc nước này “thể hiện sức mạnh cho thế giới thấy và bắt các nước nhỏ hơn phải quy phục”.

Cùng quan điểm, ông Paul Haenle, Giám đốc Trung tâm Carnegie của Trường ĐH Thanh Hoa ở Bắc Kinh, phát biểu với báo The Financial Times: “Vụ giàn khoan và thông báo lập vùng nhận dạng phòng không ở biển Hoa Đông đi ngược lại đường lối ngoại giao (của Trung Quốc) nhằm cải thiện tình hình trong khu vực”. Theo ông Haenle, mới năm ngoái, Bắc Kinh còn phát động “cuộc tấn công quyến rũ” nhằm vào các nước Đông Nam Á.