Philippines đã chính thức khởi kiện Trung Quốc lên một tòa án Liên hợp quốc hồi tháng 3 nhằm thách thức các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với hầu hết Biển Đông. Ông Aquino cho hay ông sẽ thảo luận vụ việc này với các lãnh đạo ASEAN trong hội nghị cấp cao của khối ở Myanmar.

Trung Quốc không chấp nhận việc Philippines đưa tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông ra trọng tài quốc tế, mà thay vào đó muốn giải quyết vấn đề thông qua đối thoại song phương, trong khi khẳng định rằng chủ quyền tại các khu vực này là "không thể tranh cãi".

Mặc dù không phải tất cả các thành viên ASEAN đều vướng vào các tranh chấp hàng hải với Trung Quốc nhưng Tổng thống Aquino cho rằng vấn đề ảnh hưởng tới an ninh khu vực nói chung.

"Chúng tôi muốn nhấn mạnh, ủng hộ và tuân thủ luật pháp trong việc giải quyết các vấn đề lãnh thổ này để quyền lợi của tất cả các quốc gia liên quan được công nhận và tôn trọng", ông Aquino phát biểu tại sân bay Manila trước khi bay sang Myanmar dự hội nghị ASEAN.

"Bước đi này phản ánh niềm tin của chúng tôi rằng một vấn đề ảnh hưởng tới tất cả các quốc gia trong khu vực không thể được giải quyết triệt để chỉ thông qua đối thoại giữa 2 quốc gia", ông Aquino nói thêm.

Tổng thống Philippines nhấn mạnh rằng vấn đề có liên quan tới an ninh của cả khu vực Đông Nam Á.

Myanmar sẽ chủ trì hội nghị ASEAN kéo dài 2 ngày, trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa các thành viên ASEAN là Philippines và Việt Nam với Trung Quốc, cường quốc khu vực và cũng là một trong những đối tác kinh tế chính của khối.

Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền Biển Đông, trong đó có các vùng biển gần bờ các quốc gia láng giềng. Philippines và Việt Nam đều cáo buộc Bắc Kinh ngày càng hung hăng trong việc khẳng định chủ quyền trên biển.

Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc cũng chồng lần lên tuyên bố chủ quyền của Đài Loan và các quốc gia thành viên ASEAN khác là Brunei và Malaysia.

Hội nghị cấp cao ASEAN lần này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng đang gia tăng trên Biển Đông.

Trung Quốc gần đây đã trái phép hạ đặt giàn khoan trong HD 981 trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam. Trung Quốc đã khoảng 80 tàu cùng nhiều máy bay hộ tống việc lắp đặt giàn khoan này.

Không chỉ có vậy, các tàu và máy bay của Trung Quốc còn hung hăng tấn công các tàu cảnh sát biển của Việt Nam khi bị ngăn cản hành động hạ đặt giàn khoan trái phép trên vùng biển thuộc chủ quyền lãnh hải của Việt Nam.

Trong khi đó, Philippines cho biết đã bắt giữ 11 thuyền viên của một tàu cá Trung Quốc hôm 7/5 vì đánh bắt trộm hàng trăm rùa biển quý trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông.

Hội nghị ASEAN tại Naypyidaw, Myanmar cũng diễn ra sau chuyến thăm tới châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama hồi tháng trước, trong đó có tái khẳng định sự ủng hộ đối với các đồng minh Philippines và Nhật Bản, vốn có các tranh chấp chủ quyền riêng rẽ với Trung Quốc.

Hơn 5.000 binh sĩ Mỹ và Philippines hiện đang tham gia các cuộc tập trận thường niên giữa 2 nước tại Philippines, trong đó an ninh hàng hải cũng là một trọng tâm của các cuộc tập trận.