Cùng ngày, Nhật Bản một lần nữa khẳng định nước này coi các hoạt động khoan thăm dò dầu khí của Trung Quốc ở các khu vực tranh chấp trên Biển Đông là "hành động khiêu khích" đối với an ninh khu vực, đồng thời nhấn mạnh Bắc Kinh cần làm rõ với Việt Nam và cộng đồng quốc tế về những hoạt động hàng hải đang ngày càng gia tăng của nước này ở Biển Đông. Trả lời câu hỏi của các phóng viên về vụ va chạm giữa các tàu của Trung Quốc và tàu Việt Nam tại khu vực quần đảo Hoàng Sa, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida nhấn mạnh, Tokyo quan ngại sâu sắc trước diễn biến leo thang căng thẳng liên quan tới hoạt động đơn phương của Trung Quốc trong vùng biển Việt Nam; đồng thời nêu rõ: "Nhật Bản coi vụ việc mới nhất này là một phần trong hàng loạt hoạt động hàng hải đơn phương và khiêu khích của Trung Quốc. Chúng tôi cho rằng, Bắc Kinh cần phải giải thích rõ các căn cứ và chi tiết những hoạt động đó với Việt Nam và cộng đồng quốc tế". Đề cập tới các cuộc tham vấn chính thức giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc về Bộ Quy tắc ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (COC), Ngoại trưởng F.Kishida cho biết, Nhật Bản sẽ hối thúc Trung Quốc và các nước có tuyên bố chủ quyền chồng chéo trên Biển Đông kiềm chế và tuân thủ luật pháp quốc tế để giảm căng thẳng.

Sáng 9-5, Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội đã phát đi thông cáo báo chí về những phát ngôn mới của bà Jen Psaki - Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao nước này liên quan tới hoạt động của giàn khoan dầu Trung Quốc gần Hoàng Sa. Theo thông cáo, "quyết định của Trung Quốc trong việc đưa giàn khoan dầu cùng với nhiều tàu của chính phủ lần đầu đến vùng biển tranh chấp với Việt Nam là hành động khiêu khích và gây ra căng thẳng. Hành động đơn phương này là một phần trong kế hoạch hành động lớn hơn của Trung Quốc nhằm đẩy mạnh tuyên bố chủ quyền ở những khu vực lãnh thổ tranh chấp theo cách làm giảm hòa bình và ổn định trong khu vực. Chúng tôi cũng rất quan ngại về cách làm nguy hiểm này cũng như sự đe dọa của các tàu đang hoạt động trong khu vực này. Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên hãy hành động một cách thận trọng và chuyên nghiệp, duy trì tự do hàng hải, kiềm chế và giải quyết các tranh chấp chủ quyền một cách hòa bình và phù hợp với luật pháp quốc tế"… "Các quốc gia đang đòi hỏi chủ quyền cần phải chứng tỏ các tuyên bố của mình phù hợp với luật pháp quốc tế và đạt được thỏa thuận bằng cách cư xử và hành động phù hợp…".

Trước đó, Bộ Ngoại giao Mỹ một lần nữa bày tỏ quan ngại về những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, khẳng định tình hình căng thẳng hiện nay là do Trung Quốc gây ra. Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Marie Harf trong cuộc trả lời phỏng vấn tại trung tâm báo chí ở thủ đô Washington nhấn mạnh, việc Trung Quốc đưa giàn khoan vào vùng biển Việt Nam là một hành động khiêu khích và vô cùng nguy hiểm, nó có thể dẫn đến những tính toán sai lầm và kéo theo các hành động khiêu khích khác, làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông. Bà Marie Harf kêu gọi giải quyết căng thẳng và tranh chấp một cách hòa bình, đồng thời nhấn mạnh các tuyên bố chủ quyền phải dựa trên luật pháp quốc tế. Hạ nghị sĩ Eni Faleomavaega, thành viên cao cấp của Tiểu ban các vấn đề Châu Á - Thái Bình Dương thuộc Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, đã mạnh mẽ lên án Trung Quốc xâm phạm chủ quyền của Việt Nam, đồng thời đề nghị chính quyền của Tổng thống Barack Obama có phản ứng rõ ràng và quyết liệt hơn nữa đối với các hành động của Bắc Kinh.

Thông cáo báo chí của Hạ nghị sĩ Mỹ Eni Faleomavaega mạnh mẽ chỉ trích việc Trung Quốc liên tục có những hành động vi phạm chủ quyền của Việt Nam. Thông cáo báo chí của Hạ nghị sĩ Eni Faleomavaega khẳng định, giàn khoan HD-981 đã được hạ đặt bên trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam, chỉ cách đảo Lý Sơn của Việt Nam 120 hải lý. Hạ nghị sĩ Eni Faleomavaega bày tỏ cảm ơn Thượng nghị sĩ John McCain đã đi tiên phong trong việc tuyên bố một cách dứt khoát rằng các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông là không có cơ sở chiểu theo luật pháp quốc tế. Các hành động khiêu khích này của Trung Quốc là một sự leo thang với chủ ý đe dọa hòa bình và an ninh hàng hải ở Biển Đông.

Báo chí quốc tế cũng liên tục đăng tải các thông tin về vấn đề này. Ngày 8-5, báo chí Đức tiếp tục đưa tin về hành động của Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD-981 trong vùng biển của Việt Nam và triển khai hàng chục tàu hải quân hỗ trợ cho hành động khiêu khích này trên Biển Đông. Tờ "Deutsche Welle" dẫn lời chuyên gia Ernest Bauer thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Mỹ cho rằng hành động đơn phương của Trung Quốc đã vi phạm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, đi ngược với Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Ðông (DOC) mà Trung Quốc và các nước ASEAN ký năm 2002. Cùng ngày, tờ "Tagesschau" dẫn lời Giáo sư Carl Thayer thuộc Đại học New South Wales (Australia) cho rằng, việc Trung Quốc đưa giàn khoan trái phép vào Vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam là hành động gây hấn cao độ, đặc biệt khi có tới hơn 70 tàu các loại, từ tàu ngư chính nhỏ tới tàu hải quân, tham gia bảo vệ giàn khoan.

Trong hai ngày qua, báo chí Ấn Độ đã đăng rất nhiều bài viết về việc Trung Quốc đưa giàn khoan và tàu hộ tống tới khu vực cách bờ biển Việt Nam chỉ có 120 hải lý. Báo "the Economic Times" ngày 7-5 đăng bài viết của nhà báo Ấn Độ Dipanjan Roy Chaudhury, trong đó cho rằng việc Trung Quốc kéo giàn khoan HD-981 vào vùng gần Hoàng Sa là nhằm tăng cường yêu sách về lãnh thổ. Theo tác giả, Trung Quốc cho rằng tuyên bố chủ quyền lãnh thổ tại Biển Đông là "cố hữu" và "không thể tranh cãi", song rõ ràng Bắc Kinh thiếu chứng cứ pháp lý quốc tế và vi phạm luật quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển UNCLOS 1982. Tuyên bố của Trung Quốc đã gặp sự chỉ trích rộng rãi của quốc tế và là một trở ngại lớn đối với nỗ lực giải quyết tranh chấp trong khu vực… Báo trên số ra ngày 8-5 tiếp tục đăng bài viết cho rằng việc Trung Quốc kéo giàn khoan vào vùng biển Việt Nam; tàu Trung Quốc đâm vào tàu Việt Nam và sử dụng vòi rồng, đã là‌ּm tìn‌ּh hình căng thẳng giữa hai nước tăng lên mức cao nhất trong những năm qua. Hành động của Trung Quốc ngược với tinh thần UNCLOS 1982 và những thỏa thuận mà Bắc Kinh đã ký với các nước Đông Nam Á, theo đó kêu gọi các quốc gia không đơn phương tiến hành hoạt động làm leo thang căng thẳng.

Mạng tin của "Nhóm phân tích Nam Á" (SAAG) chiều 8-5 cũng đăng bài viết của Tiến sĩ Subhash Kapila, trong đó nhận định rằng hành động của Trung Quốc đe dọa đến an ninh và ổn định hàng hải tại Biển Đông. Theo Tiến sĩ S.Kapila, những động thái của Trung Quốc được coi là một phần của một chiến lược có tính toán và dự báo những diễn biến phức tạp sẽ tiếp tục nảy sinh trong thời gian tới.

Trong khi đó, báo "The Time of India" đăng bài viết của Tiến sĩ S.D. Pradhan nhận định chính sách của Trung Quốc đối với các nước láng giềng đã làm gia tăng nguy cơ xung đột trên Biển Đông. Sau khi chiếm được bãi cạn Scarborough Shoal và bắt đầu việc xây dựng các công trình, ban hành lệnh cấm đánh bắt trên Biển Đông, Trung Quốc đã bắt đầu tiến hành việc khoan, khai thác dầu khí trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam.

Chiều 8-5, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tổ chức họp báo quốc tế về việc hạ đặt giàn khoan HD-981 tại Biển Đông. Tham dự có Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hồng Lỗi, Vụ phó Vụ Biên giới hải đảo Bộ Ngoại giao dịch Tiên Lương, Giám đốc điều hành kiêm Phó Chủ tịch hội đồng quản trị Công ty dịch vụ Bãi dầu (COSL) Lý Dũng cùng đông đảo phóng viên trong nước và quốc tế. Tại cuộc họp báo, thông tin được phía Trung Quốc đưa ra khẳng định nơi đặt giàn khoan HD-981 "không thuộc vùng biển tranh chấp với Việt Nam" và để chứng minh điều đó, ông dịch Tiên Lương minh họa bằng bản vẽ giản lược có đánh dấu một số đảo tại Biển Đông, nơi đặt giàn khoan cách đảo Tri Tôn (thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) 17 hải lý, cách bờ biển Quãng Ngãi 150 hải lý. Phía Trung Quốc đã "lấp liếm" bằng cách làm phép tính so sánh khoảng cách giữa 17 hải lý và 150 hải lý để biện hộ cho hành động trái phép của mình. Về việc Trung Quốc cử hàng chục tàu và máy bay, gồm cả tàu quân sự tàu hộ vệ tên lửa, tàu tuần tiễu tấn công nhanh... phía Trung Quốc giải thích đó là hành động "tự vệ, bảo đảm giàn khoan được tác nghiệp bình thường". Trả lời câu hỏi về việc Trung Quốc có xác nhận đã sử dụng vòi rồng công suất lớn phun nước vào các tàu Việt Nam gây hư hại tàu thuyền và gây thương tích cho thủy thủ Việt Nam hay không, ông dịch Tiên Lương đã né tránh không trả lời thẳng vào vấn đề mà nói "sử dụng vòi rồng là mức độ nhẹ nhất khi va chạm trên biển".

Sau khi nghe phía Trung Quốc diễn giải sự việc và trình bày quan điểm, các phóng viên của các hãng tin quốc tế như AP, AFP, các phóng viên Nhật Bản... đều tỏ ra hoài nghi về những nội dung mà phía Trung Quốc công bố, đồng thời thể hiện quan điểm ủng hộ Việt Nam. Phía Trung Quốc đã không đưa ra được những bằng chứng thực tế hay luận chứng có tính thuyết phục, các câu trả lời chỉ chung chung.

Ngày 9-5, sau khi phân tích tình hình thực tế và diễn biến các hoạt động bất hợp pháp của Trung Quốc diễn ra tại Vùng đặc quyền và thềm lục địa của Việt Nam, các luật sư của Liên đoàn Luật sư Việt Nam đều có chung nhận định, Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cũng như quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của mình. Các việc làm của phía Trung Quốc thời gian qua đã đi ngược lại tinh thần của các công ước Liên hợp quốc, các thỏa thuận mà Bắc Kinh đã ký kết với các quốc gia Đông Nam Á cũng như thỏa thuận của lãnh đạo hai nước trong việc giải quyết các vấn đề về Biển Đông. Liên đoàn Luật sư Việt Nam đang tập hợp chứng cứ pháp lý, sẵn sàng cùng Chính phủ và nhân dân cả nước tham gia đấu tranh bảo vệ chủ quyền đất nước.

Hà Phong
- - - - - - -  - - - -

Yêu cầu Trung Quốc rút hết giàn khoan và tàu ra khỏi Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam

Hội Nghề cá Việt Nam đã ra văn bản phản đối việc Trung Quốc đưa giàn khoan HD - 981 và các tàu vào hoạt động tại Vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Văn bản nêu rõ: Đây là hành động vi phạm pháp luật quốc tế trực tiếp là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, vi phạm Tuyên bố về các ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và đi ngược lại nội dung thỏa thuận cấp cao giữa hai nước, đe dọa hòa bình ổn định của khu vực. Hội Nghề cá Việt Nam kịch liệt phản đối hành động ngang ngược, thô bạo của phía Trung Quốc và tuyên bố: Yêu cầu phía Trung Quốc rút ngay và rút hết giàn khoan và tàu hộ tống ra khỏi khu vực này vô điều kiện và cùng phía Việt Nam đàm phán xử lý bất đồng, chấm dứt ngay các hành động tương tự. Hội Nghề cá Việt Nam, ngư dân Việt Nam nói riêng và toàn thể nhân dân Việt Nam luôn mong muốn duy trì phát triển hòa bình, tình hữu nghị giữa Việt Nam và Trung Quốc, vì lợi ích cơ bản, lâu dài của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định, phát triển thịnh vượng của khu vực và thế giới.