Tuyên bố của Tổng thống Trump

Phát biểu trong cuộc họp báo chung với người đồng cấp Ba Lan Andrzej Duda ngày 18/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết: "Dựa trên bằng chứng thực tế, tôi cho rằng Syria đã bắn rơi máy bay Il-20 của Nga khiến 14 người đã thiệt mạng, thật đáng buồn".

Dù thành thật chia buồn với phía Nga về vụ việc nhưng thông tin về nguyên nhân khiến máy bay Nga bị bắn hạ không hề bất ngờ bởi trước đó, đích thân Tổng thống Nga Putin và Bộ Quốc phòng nước này công bố nguyên nhân tương tự.

Cụ thể, ông Putin cho rằng một loạt diễn biến vô tình xảy ra đã khiến trinh sát cơ nước này bị phòng không Syria bắn rơi dù đó là lỗi của phía Israel. "Sự việc giống như một chuỗi tình huống bi thảm vô tình xảy ra. Máy bay Israel đã không bắn phi cơ của chúng tôi", truyền thông Pháp dẫn lời ông Putin cho biết.

Đồng thời, Tổng thống Nga cũng đã bác bỏ việc so sánh sự cố mới nhất với vụ máy bay Nga bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi năm 2015. Ông cũng gửi lời chia buồn tới gia đình những nạn nhân và gọi sự cố này là "thảm kịch với tất cả chúng ta".

Không những nói thẳng chính Syria đã bắn hạ chiếc Il-20 do nhầm lẫn, Bộ Quốc phòng Nga còn chỉ thẳng những tiểu xảo mà chiếc F-16 tạo ra để dồn chiếc trrinh sát cơ Nga vào chỗ nguy hiểm dẫn đến bị bắn hạ.

Tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga nêu rõ: Vào tối 17/9, phi đội gồm 4 tiêm kích F-16 Israel đã tiến vào Syria từ phía Địa Trung Hải để tấn công các mục tiêu ở Latakia.

Biên đội chiến đấu cơ Israel bay ở độ cao thấp và "tạo ra tình huống nguy hiểm cho các máy bay, tàu thuyền khác trong khu vực". Cùng lúc phi đội chiến đấu cơ Israel tiến vào thì cũng là lúc chiếc Il-20 và khu trục hạm Auvergne của Pháp đều xuất hiện.

"phi công Israel đã lợi dụng trinh sát cơ Nga như một bình phong để giấu mình và khiến Il-20 thành mục tiêu của lực lượng phòng không Syria. Hậu quả là chiếc Il-20, vốn có tiết diện radar lớn hơn nhiều so với F-16, đã bị bắn rơi bởi một quả tên lửa S-200", Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố.

Phòng không Syria bắn loạn xạ

Dù Nga đã nói rõ tình huống "láu cá" của Israel khiến máy bay Il-20 bị bắn hạ nhưng Bộ Quốc phòng Israel vừa bất ngờ tuyên bố rằng, tại thời điểm máy bay Nga bị bắn hạ, phi đội F-16 của họ đang bay trong không phận của mình.

"Khi phòng không Syria phóng tên lửa tấn công vào máy bay Nga, các phi cơ F-16 đang ở trong không phận Israel", Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã viết trên Twitter.

Nguồn tin này nhấn mạnh: "Các hệ thống phòng không của Syria đã mắc sai lầm khi bắn bừa bãi và từ những gì chúng tôi có được cho thấy, khi khai hỏa Syria không cần quan tâm có máy bay Nga trong khu vực này hay không".

Tuyên bố của phía Israel đã nhận được sự đồng tình của chuyên gia Mikhail Khodarenko, nguyên là sĩ quan của Bộ tổng Tham mưu Nga. Vị chuyên gia này cho rằng, tất cả những điều này xảy ra bởi vì các kíp chiến đấu của Syria thực sự đã không nắm được tình hình không phận trên chiến trường.

Họ đã mắc phải một loạt sai lầm khi khai hỏa trực tiếp. Vấn đề quan trọng nhất khi đã bắt được mục tiêu, đáng ra họ phải rất thận trọng quyết định xem đó là dạng mục tiêu nào, trạng thái hoạt động của nó ra sao. Nhưng rõ ràng, những thao tác này đã không được thực hiện.

Đáng ra họ cũng phải xác định các tọa độ của mục tiêu nhưng lại không làm điều đó. Khai hỏa trực tiếp mà không có các dữ liệu này là điều không thể. Các hệ thống tên lửa S-200 có một số tính năng đặc thù nhất định. Chúng ta hãy thử đặt tình huống giả định xem điều gì đã xảy ra.

Chẳng hạn như, những hệ thống tên lửa này khai hỏa rất hoàn hảo dựa trên chế độ bức xạ đơn sắc (monochromatic-radiation), là chế độ không xác định khoảng cách tới mục tiêu và việc bám bắt cũng như tiêu diệt mục tiêu được thực hiện hoàn toàn bằng tọa độ góc.

Các màn hình hiển thị mục tiêu của S-200 rất nhỏ. Do đó, không có thông tin chính xác về khoảng cách tới mục tiêu thì các sai lầm là điều có thể diễn ra. Muốn thay đổi chế độ bắn để xác định khoảng cách mục tiêu, kíp trắc thủ cần phải lựa chọn chế độ ước lượng tầm bắn (range ambiguity).

Tuy nhiên, công việc này sẽ phải mất một chút thời gian nhất định và Syria rõ ràng đã sử dụng vũ khí rất vội vã vì thế họ có thể đã chẳng thèm kiểm tra tầm bắn. Họ khai hỏa mà không hiểu đang bắn vào cái gì. Và hậu quả đáng tiếc đã xảy ra.