Ngày 11/12, một số tài xế ôtô di dùng tiền lẻ trả phí tại trạm thu phí BOT quốc lộ 5, đoạn qua địa phận huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên nhằm phản đối mức phí cao và vị trí đặt trạm BOT chưa hợp lý. Trước đó, tình trạng này trả tiền lẻ, gây ùn tắc khi qua trạm BOT trên tuyến này đã từng xảy ra hồi tháng 9.

Trao đổi với PV Báo, đại diện chủ đầu tư cho hay sẽ trình Chính phủ các phương án miễn, giảm phí cho tất cả các phương tiện trên tuyến quốc lộ này trong thời gian tới. Đối với các nhóm phương tiện nói chung, mức giảm được tính toán theo 2 phương án sau:

Phương án 1, mức phí giảm từ 5.000 - 20.000 đồng, áp dụng đối với 5 loại phương tiện. Trong đó, mức giảm thấp nhất là xe dưới 12 ghế ngồi, xe tải có tải trọng dưới 2 tấn và các loại xe buýt vận tải công cộng, giảm từ 40.000 đồng xuống 35.000 đồng/lượt.

Xe loại 2 (từ 12-30 chỗ ngồi, xe tải 2-4 tấn) giảm từ 55.000 xuống 45.000 đồng/lượt. Xe loại 3 (trên 31 chỗ, xe tải 4-10 tấn) giảm từ 75.000 xuống 65.000 đồng/lượt. Xe loại 4 (xe tải từ 1-18 tấn, container 20 feet) giảm từ 125.000 đồng xuống 110.000 đồng/lượt. Xe loại 5 (xe tải trên 18 tấn, container 40 fit) giảm từ 180.000 xuống 160.000 đồng/lượt.

Theo tính toán của Vidifi, nếu áp dụng giảm giá nói trên cho toàn bộ thời gian BOT với mức giá mới trong 3 năm từ 2018 – 2020, sau đó tăng giá vé trên cơ sở mức giá mới theo lộ trình như quy định tại phương án tài chính năm 2016 đã báo cáo Thủ tướng (3 năm tăng 1 lần, mỗi lần 18%) thì bên cạnh việc cấp kịp thời, đầy đủ các khoản hỗ trợ theo Quyết định 746/QĐ-TTg của Thủ tướng, Nàh nước phải cấp bù them khoảng 5.200 tỷ đồng trong giai đoạn 2021 - 2025.

Nếu chỉ áp dụng giảm giá trong 3 năm từ 2018 – 2020, sau đó năm 2021 tăng giá vé ngang bằng với mức giá của năm tương ứng như quy định trong phương án tài chính thì dòng tiền dự án bị hụt khoảng 546 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc tăng giá 34% đối với xe nhóm 1 từ 35.000 đồng lên 47.200 đồng vào năm 2021 là khó khả thi.

Vidifi cho biết, nếu giảm giá theo phương án 1 thì sẽ đề nghị Nhà nước ghi nhận số tiền thiếu hụt và đến thời điểm 2021 Nhà nước cấp bù số tiền thiếu hụt nêu trên.

Phương án 2, giảm mức giá quốc lộ 5 theo đề nghị của Tổng cục Đường bộ Việt Nam. Mức phí áp dụng đối với xe loại 1 giảm từ 40.000 đồng hiện nay xuống 30.000 đồng/lượt; xe loại 2 giảm từ 55.000 đồng xuống 45.000 đồng/lượt; xe loại 3 giảm từ 75.000 đồng xuống 65.000 đồng/lượt, xe loại 4 giảm từ 125.000 đồng xuống 110.000 đồng/lượt và xe loại 5 giảm từ 180.000 đồng xuống 170.000/lượt.

Với phương án 2, nếu áp dụng mức giảm giá như trên trong toàn bộ thời gian BOT, áp dụng mức giá mới trong 3 năm 2018 – 2020, sau đó tăng giá vé như phương án tài chính đã duyệt năm 2016 thì sẽ kịp thời, đầy đủ và Nhà nước phải cấp bù them khoảng 5.000 tỷ đồng tròn giai đoạn từ 2021 – 2025.

Trong khi đó, nếu chỉ áp dụng giảm giá trong 3 năm từ 2018 – 2020, sau đó từ năm 2021 tăng giá vé ngang bằng với mức giá của năm tương ứng theo phương án tài chính thì dòng tiền dự án bị hụt khoảng 528 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc tăng gần 60% đối với xe nhóm 1 (từ 30.000 đồng lên 47.200 đồng) vào năm 2021 là không khả thi.

Với phương án 2, Vidifi đề nghị Nhà nước ghi nhận số tiền thiếu hụt này và cấp bù vào năm 2021.

Trường hợp Bộ Giao thông Vận tải có chỉ đạo về việc giảm giá dịch vụ với các trạm quốc lộ 5 và cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Vidifi kiến nghị Bộ Giao thông báo cáo Chính phủ hỗ trợ các khoản theo quyết định của Thủ tướng, cấp bù khoản thiếu hụt do giảm giá trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025.

Vì sao thu phí quốc lộ 5?

Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng hoàn thành ngày 5/12/2015. Theo Quyết định số 1621 của Thủ tướng, Vidifi được quản lý, thu phí trên quốc lộ 5 từ khi Bộ GTVT bàn giao cho đến hết thời gian kinh doanh BOT Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với mức thu theo quy định của Bộ Tài chính.

Theo đó, thời gian thu phí (cả đường cao tốc và quốc lộ 5) là 28 năm 8 tháng 27 ngày, sau đó sẽ bàn giao cả 2 đường cho Nhà nước. Trước khi có cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, các phương tiện đi trên quốc lộ 5 phải nộp phí với mức 10.000 đồng/lượt/trạm/xe tiêu chuẩn (mức thu từ năm 2003).

Năm 2009, Bộ GTVT bàn giao nguyên trạng 2 trạm thu phí trên quốc lộ 5 được giao cho Vidifi thu phí và coi đây là một chính sách đặc thù, là 1 khoản vốn góp của Nhà nước vào Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, thực hiện theo hình thức đối tác công - tư (PPP).

Đại diện chủ đầu tư cho hay, sau 2 năm đưa cao tốc Hà Nội - Hải Phòng vào khai thác, bình quân số tiền phí thu được là 5,5 tỷ đồng/ngày (gồm cả đường cao tốc và quốc lộ 5), trong khi tiền lãi phải trả là 8 tỷ đồng/ngày.

“Nhà nước cam kết hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách 23% TMĐT, trong đó có 4.000 tỷ đồng tiền GPMB, nhưng sau 8 năm do khó khăn về ngân sách, Nhà nước vẫn chưa thực hiện được” – đại diện Vidifi nói.

Vidifi khẳng định, nếu ngân sách Nhà nước không góp thêm thì vẫn phải tiếp tục thu phí quốc lộ 5 theo Hợp đồng cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đã ký với Vidifi từ năm 2008 (trước khi Quỹ bảo trì đường bộ được thành lập từ năm 2011) mới thu hồi được vốn đầu tư cho dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Việc thu phí này thực chất là phần vốn góp của Nhà nước vào dự án chứ không phải là thu phí BOT. Nếu không giao cho Vidifi thu thì Nhà nước sẽ thu phí quốc lộ 5 và lấy tiền đó góp cùng Vidifi làm cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Được biết, từ năm 2015, Chính phủ giao doanh nghiệp này dùng nguồn tiền thu phí quốc lộ 5 để sửa chữa, bảo trì tuyến đường này và bổ sung vốn cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Hiện nay, doanh nghiệp đã chuyển cho Bộ GTVT 500 tỷ đồng sửa chữa quốc lộ 5 giai đoạn trước năm 2015 và đang sửa chữa tổng thể tuyến quốc lộ với kinh phí gần 2.000 tỷ đồng đến năm 2020. Mỗi năm Vidifi thu được khoảng 500 tỷ đồng phí quốc lộ 5.