Cụm hoa mọc đầu ngọn thân cây. Lá bắc có mũi nhọn. hoa mới trổ màu lam, dài, có lông măng với 5-7 răng nhỏ. Tràng hoa ống hình trụ uốn cong, mọc lông ở họng gồm 5 thùy bé, nhụy 4 thùy. Bầu nhẵn, dưới gốc có bầu đĩa tròn. Quả kết từ mùa xuân dài đến tháng 8. Thường mọc hoang khắp nơi, thu họach vào cuối thu cả cây và quả. Sử dụng tươi hoặc khô đều công hiệu.

Cỏ roi ngựa vị khá đắng, tính hàn, thường đi vào gan, lá lách và thận, chẳng những giải độc mà còn thanh nhiệt, hoạt huyết thông kinh mạch, sát khuẩn, cầm máu, trị sưng tấy, bạch đái, viêm mủ da, âm hộ, viêm thận mãn tính, sỏi thận và phù thủng ứ nước vàng.

Đơn thuốc chữa trị gồm các chứng:

* Viêm thận mãn tính, sỏi thận, ứ nước vàng, phù nề: 30-50gr cỏ roi ngựa (hoặc phơi 3 nắng hoặc thái khúc 3-5cm, sao khử thổ), 50gr điền tự thảo (sao vàng khử thổ), đậu đen 50gr, mè đen 20gr (cả hai cũng sao vàng vừa tỏa mùi thơm không để cháy). Sắc với 1.000ml nước còn 300ml, uống ngày 3 lần liên tục.

* Lở ngứa âm đạo, hạ bộ, viêm sưng, da mưng mủ: 500gr toàn cây cỏ roi ngựa tươi rửa sạch, nấu với 3 lít nước, tắm mỗi ngày 2 cử. Nếu uống, sắc 1.000ml nước còn 200ml uống ngày 3 lần, liên tục.

* Phụ nữ vừa sinh, sưng vú, mụn nhọt: 100gr lá tươi, rửa sạch, thêm 1/3 muỗng muối i-ốt, giã nhuyễn đắp lên chỗ sưng hoặc mụn nhọt. Nếu bị huyết trắng, rửa âm hộ ngày 3 lần, liên tục đến khi khỏi hẳn. Cũng có thể dùng 100-150gr (toàn cây tươi), 30-50gr (cây khô), sắc với 500ml nước, còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. Có thể áp dụng chung cả 2 cách vừa kê.