Bà Truss đang hứng chịu làn sóng phản đối ngày càng tăng từ những nhà lập pháp, vốn muốn hạ bệ bà nhưng vẫn chưa chắc chắn về người thay thế hoặc khi nào. Bên cạnh đó, một thành viên cấp cao trong nội các đã từ chức, theo Wall Street Journal.
Tình trạng bế tắc chính trị đã bộc lộ hôm 19/10 khi bà Truss xuất hiện tại Quốc hội để xin lỗi về kế hoạch ngân sách sau khi chúng gây ra nhiều tuần hỗn loạn trên thị trường tài chính. Bà phải đối mặt với mức độ tín nhiệm thấp nhất dành cho một nhà lãnh đạo Anh trong nhiều thập kỷ.
Tuy nhiên, bà khẳng định sẽ tiếp tục nắm quyền khi đất nước phải đối mặt với những khó khăn kinh tế ngày càng leo thang trong những tháng mùa đông sắp tới.
Bà Truss đã phải đấu tranh cho chiếc ghế của mình kể từ ngày 23/9, khi khởi động kế hoạch “mini-budget” (ngân sách ngắn hạn). Đây là một chương trình cắt giảm thuế rộng lớn và đã gây chấn động các thị trường tài chính, Reuters đưa tin.
Đòn giáng mạnh với bà Truss
Theo AP, thủ tướng Anh đã tự mô tả mình là "một chiến binh, chứ không phải là một kẻ bỏ cuộc" hôm 19/10, khi bà phải đối mặt với sự giận dữ từ chính đảng Bảo thủ về kế hoạch kinh tế của mình.
“Tôi là một chiến binh, không phải là một kẻ bỏ cuộc”, bà Truss nói với các nhà lập pháp.
“Tôi đã hành động vì lợi ích quốc gia để đảm bảo chúng ta có sự ổn định kinh tế”, bà nói thêm, giải thích quyết định sửa đổi mạnh mẽ các chính sách cắt giảm thuế và trợ cấp năng lượng của mình.
Trong vòng vài giờ sau tuyên bố đó, chính phủ của bà đang đứng trên bờ vực sụp đổ, khi Bộ trưởng Nội vụ Suella Braverman tuyên bố từ chức. Theo Wall Street Journal, đây là dấu hiệu cho thấy bà Truss đang mất quyền kiểm soát nội các của mình.
Thủ tướng Truss phát biểu tại Hạ viện Anh hôm 19/10. Ảnh: AP.
Bà Braverman, người được phe tự do của đảng ủng hộ, cho biết bà từ chức sau khi vi phạm các quy tắc của chính phủ. Bà tiết lộ bản thân đã gửi một tài liệu chính thức từ điện thoại cá nhân của mình cho một đồng nghiệp.
“Sự hoạt động của chính phủ dựa vào việc mọi người nhận trách nhiệm về những sai lầm của họ. Giả vờ rằng chúng ta không mắc sai lầm, tiếp tục như thể mọi người sẽ không thấy chúng ta đã phạm phải lỗi lầm đó và hy vọng mọi thứ sẽ trở thành đúng một cách kỳ diệu không phải là chính trị nghiêm túc”, bà Braverman viết.
"Tôi đã phạm một sai lầm. Tôi xin nhận trách nhiệm. Tôi từ chức", bà nói thêm. Bên cạnh đó, bà đã bày tỏ quan ngại về định hướng của chính phủ.
Bà Truss đã bổ nhiệm cựu Bộ trưởng Grant Shapps, người theo chủ nghĩa trung dung, để thay thế vị trí của bà Braverman. Ông Shapps là người ủng hộ cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak, người từng bị bà Truss đánh bại trong cuộc đua vị trí thủ tướng Anh.
Tuy nhiên, theo giới phân tích, động thái làm hài lòng những người theo chủ nghĩa trung dung có thể sẽ khiến một số người theo chủ nghĩa tự do của bà Truss tức giận. Họ vốn đã phẫn nộ vì bà từ bỏ kế hoạch cắt giảm thuế.
Vị thế của bà Truss lại thêm phần lung lay vào cuối ngày 19/10, sau khi chính phủ yêu cầu các nhà lập pháp Bảo thủ bỏ phiếu ủng hộ đề xuất cho phép khai thác khí đá phiến. Nhiều nhà lập pháp Bảo thủ đã phản đối điều đó.
Ngay trước cuộc bỏ phiếu, chính phủ dường như đã lùi bước, với một bộ trưởng nói rằng các thành viên có thể bỏ phiếu theo cách họ chọn. Các nhà lập pháp đã bị choáng váng bởi cách chính phủ xử lý vấn đề này vào thời điểm mà quyền lực của họ đã bị tấn công.
“Đó là một sự xáo trộn và đáng hổ thẹn”, Charles Walker, một nhà lập pháp kỳ cựu của đảng Bảo thủ, cho biết.
Nguy cơ mất ghế
Nền kinh tế lớn thứ sáu thế giới phải đối mặt với bất ổn chính trị, cùng với những quan ngại về kinh tế. Nhiều nhà phân tích nói rằng bà Truss vẫn giữ ghế, nhưng không có thực quyền.
Bà đã giao chính sách kinh tế cho tân Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt, trong khi nhận được mức độ tín nhiệm thấp từ phía công chúng hoặc đảng của bà.
Quyết định sa thải cựu Bộ trưởng Tài chính Kwasi Kwarteng và loại bỏ hầu hết kế hoạch kinh tế của bà Truss đã ổn định thị trường tài chính trong những ngày gần đây.
Điều đó giúp chuyển sự tập trung sang các vấn đề rộng lớn hơn mà nền kinh tế Anh phải đối mặt, bao gồm lạm phát, lãi suất leo thang và suy thoái kinh tế đang rình rập.
Theo Văn phòng Số liệu Quốc gia Anh, so với cùng kỳ năm 2021, giá thực phẩm trong tháng 9 tại Anh đã tăng 14,6%, mức tăng nhanh nhất kể từ năm 1980.
Lạm phát ở Anh quay lại mức cao nhất trong vòng 40 năm. Ảnh: Reuters.
Giá thực phẩm tăng mạnh được coi là nguyên nhân chính khiến tình trạng lạm phát của Anh quay lại mức cao nhất trong vòng 40 năm. Con số này đã củng cố niềm tin về việc Ngân hàng Trung ương Anh sẽ tăng lãi suất vào đầu tháng tới, bất chấp nền kinh tế đang chậm lại.
Bà Truss hôm 19/10 đã bảo vệ động thái quay đầu đối với chính sách của mình là một quyết định để ổn định nền kinh tế.
Trong khi đó, các đối thủ lại công kích bà vì đã gây ra tình trạng hỗn loạn qua đề xuất cắt giảm thuế đó. Điều này đã khiến thị trường tài chính quan ngại về tính bền vững trong ngân sách chính phủ.
“Bà ấy không nên thực hiện một cuộc thử nghiệm kinh tế đối với người dân Anh”, lãnh đạo Công đảng Keir Starmer nói, và liên tục yêu cầu bà từ chức. "Tại sao bà ấy vẫn ở đây?".
YouGov, một công ty nghiên cứu thị trường, hôm 18/10 cho biết chỉ có một trong 10 người ở Anh có cái nhìn tích cực về bà Truss. Đáng chú ý hơn, chỉ có 20% cử tri đảng Bảo thủ có quan điểm tích cực về thủ tướng Anh, công ty này tiết lộ.
Khi các cuộc thăm dò dư luận cho thấy vị thế của Công đảng ngày càng tăng, nhiều đảng viên Bảo thủ hiện tin rằng hy vọng duy nhất để tránh bị thua trong cuộc bầu cử là thay thế bà Truss. Tuy nhiên, thủ tướng Anh khẳng định sẽ không từ chức, trong khi các nhà lập pháp đang chia rẽ về cách hạ bệ bà.
Bà Truss dường như bác bỏ lời kêu gọi về một cuộc bầu cử sớm, khẳng định "điều quan trọng là chúng ta làm việc cùng nhau để vượt qua mùa đông này và bảo vệ nền kinh tế”.
