Vụ việc diễn ra đã hơn 10 năm ở vùng quê nghèo Quỳnh Châu, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Trong ký ức của dân làng thời đó, người ta vẫn không nghĩ một đứa trẻ như Quang có thể ra tay tàn độc như thế.
Thảm án lúc hoàng hôn
Khoảng 18h45 ngày 6/8/2012, ông Phạm Văn Hồng (60 tuổi) và con rể đang ngồi trong nhà xem tivi thì nghe tiếng kêu cứu ngoài đường. Vội chạy ra, họ thấy một thanh niên lảo đảo bước ra khỏi ôtô, cổ bê bết máu lảo rồi đổ gục.
nạn nhân được người dân gọi xe cấp cứu chở vào trạm xá quân đội gần đó. Tuy nhiên, khi đến nơi, nạn nhân đã tử vong. Qua điều tra, công an nhận thấy đây là vụ án mạng nghiêm trọng, hành vi của đối tượng là rất dã man, có sự chuẩn bị trước.
Tại hiện trường vụ án, kết quả khám nghiệm tử thi cho thấy nạn nhân bị một vết cắt ở cổ gây đứt động mạch chủ dẫn tới tử vong. Ngoài ra, nạn nhân còn bị đứt 2 ngón tay. Điều này cho thấy, nạn nhân có sự giằng co với hung thủ. hung khí sát hại nạn nhân được xác định là chiếc liềm.
Các nhân chứng cho biết thời điểm nạn nhân kêu cứu thì phát hiện một bóng đen chạy vào khu vực rừng trồng. Trời tối nên họ không nhận diện được. nạn nhân được xác định là anh Nguyễn Văn Lạng (SN 1973). Ngoài mở tiệm sửa chữa điện thoại di động ở quốc lộ 48, anh Lạng còn mua ôtô con để chở khách.
Chị Nguyễn Thị Mùi (chị gái anh Lạng) cho biết khoảng 17h cùng ngày, anh Lạng đến nhà chị chơi và ở lại ăn cơm. Chưa kịp ăn thì anh Lạng có điện thoại. Nghe xong, anh Lạng bảo có khách thuê xe đi xã Tân Thắng giá 350.000 đồng, rồi nhanh chóng ra về.
Chị Lê Thị Long (vợ anh Lạng) kể sau khi cất xe máy, nạn nhân điều khiển ôtô đi chở khách. Anh Lạng nói sẽ về ăn cơm với cả nhà cho vui.
Chân dung sát thủ 16 tuổi.
Sát thủ lộ diện
Từ những thông tin trên, các trinh sát nhận định mấu chốt quan trọng của vụ án có thể bắt đầu từ cuộc gọi tới số máy của nạn nhân lúc 17h. Không mấy khó khăn, các trinh sát đã lần ra được số điện thoại gọi đến vào thời gian trên là số 01648632xxx. Chủ nhân số điện thoại này là Phan Xuân Quang, thiếu niên bỏ học khi chưa hết lớp 8. Hàng ngày, ngoài việc chăn trâu, cắt cỏ phụ giúp bố mẹ, Quang đàn đúm với bạn bè, hay trộm cắp vặt. Chính quyền địa phương đã nhiều lần xử phạt hành chính vì những thói hư tật xấu này của Quang.
Tiếp tục xác minh các mối quan hệ xã hội, công an nắm được thông tin trước ngày xảy ra vụ án 1 tuần, Quang đến tiệm của anh Lạng bán 1 chiếc điện thoại. Trong lúc trao đổi, Quang và anh Lạng xảy ra mâu thuẫn. Các trinh sát nhận định khả năng án mạng xuất phát từ đây.
Tuy nhiên, khi bí mật theo dõi việc sinh hoạt hàng ngày của Quang, các trinh sát thấy người này vẫn tỏ ra bình thường, không thể hiện chút lo lắng hay biểu hiện gì khác thường. Quang vẫn đi cắt cỏ, chăn trâu và chơi bời cùng bạn bè.
Không hiểu từ đâu, bỗng chốc tin đồn Quang chính là hung thủ gây án lan rộng khắp nơi. Ngày 9/8/2012, Quang “mất tích”. Chi tiết này càng củng cố thêm tài liệu, chứng cứ để khẳng định Quang là kẻ đã sát hại anh Lạng.
Ngày 10/8/2012, các trinh sát xác định được Quang đang trốn trong rừng nên một mặt tổ chức lực lượng vây bắt, một mặt thuyết phục gia đình liên lạc, kêu gọi Quang ra đầu thú. Tuy nhiên, qua trao đổi với gia đình, Quang cho biết không đầu thú, đồng thời yêu cầu mẹ đem tiền, quần áo và cơm đến.
Trưa cùng ngày, chị Vũ Thị Hiền (mẹ Quang) gọi điện thoại hẹn gặp Quang tại Trường Tiểu học Quỳnh Châu B đưa áo quần, tiền. Quang vừa xuất hiện thì bị bắt giữ.
Gia đình bị hại không yêu cầu giảm án cho bị cáo.
Khai nhận tại cơ quan cảnh sát điều tra, Quang cho biết trước đó bán điện thoại trộm cắp cho anh Lạng nhưng chỉ được trả 20.000 đồng. Quang định đánh anh Lạng nhưng sức vóc nhỏ bé hơn nên đành bỏ đi và nung nấu ý định “rửa hận”.
Chiều 6/8/2012, Quang thủ liềm cắt lúa và gọi anh Lạng chở đến xã Tân Thắng. Đến khu vực vắng người thuộc xã Quỳnh Tam, Quang liền đưa liềm lên ngoắc cổ nạn nhân. Quá trình chống đỡ, anh Lạng bị đứt lìa 2 ngón tay, còn Quang đạp cửa xe bỏ chạy. hung thủ trốn ở hồ nuôi cá, sau đó trèo lên mái nhà trốn đến 4h sáng mới về.
Điều khiến các trinh sát ngạc nhiên hơn là ngày hôm sau, Quang vẫn đi chăn bò bình thường như không có chuyện gì xảy ra. Thậm chí, khi pháp y đến hiện trường, Phan Xuân Quang vẫn cười đùa, bình luận với bạn bè.
Từ trộm cắp đến các thú chơi bệnh hoạn
Khuôn mặt non choẹt, người nhỏ thó, gầy gò nhưng Phan Xuân Quang lại có “chiến tích” khá nổi bật về các khoản ăn chơi, trộm cắp và cả thú chơi khác người.
Đang học lớp 8, nhưng vì ham chơi, lười học, Quang bị bố mẹ bắt nghỉ ở nhà chăn trâu. Nhìn bề ngoài Quang có vẻ hiền lành, chịu khó, thậm chí như nhiều người hàng xóm nhận xét thì không bao giờ nó tham gia đánh nhau, đến cắt tiết con gà cũng sợ. Thế nhưng, các vụ trộm cắp vặt của Quang thì kể cả ngày không hết.
Ông bà, bố mẹ, người thân, hàng xóm đều đã trở thành nạn nhân của Quang ít nhất một lần. Điện thoại di động, tiền, thậm chí gà vịt, ai sơ hở là bị Quang “thó” ngay. Số tài sản trộm cắp được, Quang bán rồi lấy tiền chiêu đãi bạn bè ăn uống, chơi bời.
Chị Nguyễn Thị Hiền (mẹ Quang) kể có lần bạn không có tiền đóng tiền học, Quang liền đi trộm tài sản bán lấy tiền cho bạn. Biết tật xấu của con mình, lần nào Quang chôm chỉa, bố mẹ đều đến nhà nạn nhân đền bù cho họ rồi về ngọt nhạt khuyên con, nhưng Quang vẫn không bỏ được thói xấu. Có lần Quang trộm cắp, bị bố treo lên xà nhà, lấy roi mây quất cho tứa máu, nhưng sau đó thì lại “chứng nào tật nấy”.
Bị đánh, bị mắng chửi nhiều, Quang trở nên trơ lỳ. Hễ bị mắng hơi nặng lời là lại bỏ nhà lang thang, trộm cắp kiếm sống, đến khi bố mẹ đi tìm mới chịu về. “Đầu tháng 7 vừa rồi nó cũng bỏ nhà đi mấy hôm không về. Tui đi tìm thì thấy nó đang đi chiếc xe máy của ai đó. Gạn hỏi mãi mới biết nó mới trộm 2 chiếc xe máy của người dân xóm 8 và xóm Bá Ngọc. Đưa xe xuống trả cho người ta, vợ chồng tui lấy dây xích xích chân con đưa lên UBND xã xin cho nó được đi trường giáo dưỡng. Thế nhưng, hồ sơ chưa hoàn tất, chưa kịp đi thì nó lại gây ra chuyện”, chị Hiền cho biết.
Ngoài tật ăn cắp vặt, Quang còn là nỗi khiếp sợ của đàn bà, con gái trong làng. Cứ đêm đến, phát hiện ai đó đi tắm, kiểu gì nó cũng mò đến rình rồi trộm đồ lót. “Gia đình tui đến khổ sở với trò bệnh hoạn của thằng Quang, nhưng khuyên bảo, đánh đập cũng không ăn thua. Tui nghi con mắc bệnh tâm lý chi đó, mấy lần định đưa đi khám, nhưng cứ nấn ná vì nghĩ nó đang tuổi dậy thì, tâm sinּh lּý chưa ổn định nên...”, anh Phan Xuân Minh bỏ lửng câu nói khi nhắc đến con.
Từ khi biết con mình chính là thủ phạm trong vụ án tài xế Nguyễn Văn Lạng bị cứa cổ, cả gia đình anh Minh, chị Hiền như chết lặng. Ai hỏi gì về Quang, anh Minh cũng lắc đầu: “Tui coi như nó chết rồi”. Còn chị Hiền hết nằm bệt trên giường lại ngồi tựa vào tường, mắt đỏ hoe khi ai đó vô tình chạm vào nỗi đau mà chị đang gánh chịu. Dẫu biết con thuộc diện “bất trị”, nhưng anh Minh, chị Hiền đều không ngờ Quang là thủ phạm sát hại anh Lạng.
“Thậm chí sáng ngày hôm đó, khi tui gặp hắn ở trường Tiểu học Quỳnh Châu, hắn vẫn khẳng định con không giết chú Lạng. Đến khi chú công an đọc lệnh bắt hắn về vì tội giết người, tui nghe xong mà đứng không vững, ngã quỵ luôn. Nhà có thằng con mang tội giết người, tủi nhục lắm cô ơi, còn dám ngẩng mặt lên với ai nữa”, chị Hiền khóc. Giận con rất nhiều nhưng với tấm lòng người mẹ, trước khi vào trại giam, chị chuẩn bị một ít bánh kẹo, sữa, quần áo để thăm con.
Ông Lưu Hải Việt, nguyên Trưởng Công an xã Quỳnh Châu, tại thời điểm đó cho biết: “Thời điểm Phan Xuân Quang ăn trộm 2 chiếc xe máy trên địa bàn, chúng tôi đã lập hồ sơ để đưa Quang vào trại giáo dưỡng. Tôi không nghĩ đối tượng có đủ sự liều lĩnh để gây án do ngoài tội ăn cắp và nhìn phụ nữ tắm thì Quang không hề đánh nhau, cờ bạc, nghiện hút. Thế nhưng, khi đưa về trụ sở xã thì đối tượng lì lợm, thản nhiên như không có chuyện gì xảy ra. Lại càng không thể tin được chỉ vì anh Lạng chê điện thoại của mình... Tôi cho rằng, Phan Xuân Quang có vấn đề về tâm thần…”.
Vụ án xét xử Phan Văn Quang diễn ra vào tháng 1/2013. Tại phiên tòa, bị cáo đã thành khẩn khai báo hành vi phạm tội và tỏ ra ăn năn hối cãi. Xét thấy hành vi của bị cáo mang tính chất côn đồ, hung hãn, ra tay tàn độc nhưng tại thời điểm phạm tội Phan Văn Quang chưa tròn 16 tuổi, lại thành khẩn khai báo và đã tích cực bồi thường một phần thiệt hại cho gia đình nạn nhân, HĐXX đã tuyên phạt Phan Văn Quang 11 năm tù, thấp hơn 1 năm so với mức án của VKSND tỉnh Nghệ An đề nghị. Ngoài ra, Quang phải có trách nhiệm chu cấp tiền nuôi 2 đứa con nhỏ của anh Lạng, mỗi tháng 500.000 đồng/người.
