Tại khu chợ ở một thị trấn nghèo bên ngoài thủ đô Harare của Zimbabwe, Nyasha Ndou cất khẩu trang trong túi, chen lấn cùng hàng trăm người khác để mua bán trái cây và rau quả bày trên bàn gỗ. Hầu hết người trong chợ không đeo khẩu trang.

Cũng như phần lớn các khu vực khác của Zimbabwe, câu chuyện về virus corona nhanh chóng bị đẩy lùi về quá khứ. Các buổi mít tinh chính trị, buổi hòa nhạc và những cuộc tụ họp gia đình đã quay trở lại, AP đưa tin.

“Covid-19 đã biến mất, lần cuối cùng bạn nghe tin có ai đã chết vì nó là khi nào chứ?”, Ndou nói. “Khẩu trang chỉ là để bảo vệ túi tiền của tôi. Cảnh sát đòi hối lộ nên tôi sẽ mất tiền nếu không đeo khẩu trang”.

Đầu tuần qua, Zimbabwe chỉ ghi nhận 33 trường hợp mắc COVID-19 mới và không có trường hợp t‌ử von‌g nào. Điều này tương tự với sự suy giảm của dịch bệnh trên khắp châu lục trong thời gian gần đây.

Khi virus corona lần đầu tiên xuất hiện, các chuyên gia y tế lo ngại đại dịch sẽ quét qua châu Phi và cướp đi mạng sống của hàng triệu người.

Mặc dù vẫn chưa rõ con số thống kê cuối cùng của Covid-19 sẽ là bao nhiêu, kịch bản thảm khốc đó vẫn chưa thành hiện thực ở Zimbabwe và phần lớn lục địa.

Các nhà khoa học nhấn mạnh việc thu thập dữ liệu chính xác về dịch bệnh rất khó khăn, đặc biệt là ở các quốc gia châu Phi, do hệ thống giám sát "chắp vá". Họ cảnh báo xu hướng suy giảm hiện tại có thể dễ dàng bị đảo ngược.

‘Bí ẩn’ khiến châu Phi vượt qua đại dịch

Một điều gì đó “bí ẩn” đang xảy ra ở châu Phi khiến các nhà khoa học bối rối, theo AP.

Wafaa El-Sadr, chủ nhiệm bộ phận y tế toàn cầu tại Đại học Columbia, cho biết: “Châu Phi không có vaccine và các nguồn lực để chống lại Covid-19 như Châu Âu và Mỹ. Nhưng bằng cách nào đó, họ có vẻ đang ứng phó tốt hơn”.

Chưa tới 6% người dân ở châu Phi được tiêm chủng đầy đủ. Thế nhưng trong nhiều tháng, WHO mô tả Châu Phi là “một trong những khu vực ít bị ảnh hưởng nhất trên thế giới” trong các báo cáo hàng tuần về dịch bệnh.

Một số nhà nghiên cứu cho biết dân số trẻ với độ tuổi trung bình thấp hơn nhiều so với Tây Âu, cùng với tỷ lệ đô thị hóa thấp và xu hướng dành thời gian ở ngoài trời nhiều hơn, có thể đã giúp người dân châu Phi tránh được những hậu quả chết người của Covid-19.

Một phụ nữ và con gái bán đồ giải khát trong khu chợ ở ngoại ô thủ đô Harare, ngày 15/11/2021. Ảnh: Tsvangirayi Mukwazhi.

Một số nghiên cứu đang thăm dò những nguyên nhân khác, bao gồm cả yếu tố di truyền hoặc tiền sử nhiễm ký sinh trùng.

Ngày 19/11, các nhà nghiên cứu tại Uganda cho biết họ nhận thấy ở những bệnh nhân Covid-19 có tỷ lệ phơi nhiễm với bệnh sốt rét cao, nguy cơ chuyển biến nặng hoặc t‌ử von‌g thấp hơn những người ít tiền sử mắc bệnh.

Jane Achan, cố vấn nghiên cứu cấp cao tại Malaria Consortium và là đồng tác giả của nghiên cứu trên, cho biết: “Chúng tôi thực sự ngạc nhiên khi thấy một điều trái ngược rằng bệnh sốt rét có thể đem đến khả năng bảo vệ”.

Theo chuyên gia Achan, điều này cho thấy khả năng việc mắc bệnh sốt rét trong quá khứ có thể “làm giảm” xu hướng hoạt động quá mức của hệ thống miễn dịch trên c‌ơ th‌ể người khi mắc Covid-19.

Christian Happi, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu gene của các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Redeemer’s ở Nigeria, châu Phi, cho biết các nhà chức trách quen với việc kiềm chế bùng phát dịch bệnh ngay cả khi không có vaccine.

Ông cũng ghi nhận vai trò của mạng lưới của các nhân viên y tế cộng đồng rộng khắp tại châu lục này.

Devi Sridhar, giáo sư về y tế công cộng tại Đại học Edinburgh, cho biết các nhà lãnh đạo châu Phi không nhận được sự tín nhiệm xứng đáng với hành động nhanh chóng của mình. Ông nhắc đến việc Mali nhanh chóng đóng cửa biên giới trước khi Covid-19 ập đến.

Dữ liệu của WHO cho thấy số ca t‌ử von‌g ở châu Phi chỉ chiếm 3% tổng số ca t‌ử von‌g toàn cầu. Trong khi đó, tỷ lệ t‌ử von‌g ở châu Mỹ và châu Âu lần lượt là 46% và 29%.

Tỷ lệ t‌ử von‌g thấp khiến những người Nigeria như Opemipo Are, 23 tuổi ở Abuja, nhẹ nhõm. “Họ nói rằng sẽ có xác chết trên đường phố nhưng không có điều gì như vậy xảy ra cả”.

Oyewale Tomori, một nhà virus học người Nigeria, thành viên một số nhóm tư vấn của WHO, cho rằng châu Phi thậm chí có thể không cần nhiều vaccine như các nước phương Tây.

Theo ông, đó là một quan điểm gây tranh cãi đang được thảo luận nghiêm túc giữa các nhà khoa học châu Phi.

Vaccine vẫn là giải pháp cần thiết

Tuy nhiên, tình hình hiện tại không có nghĩa là châu Phi không cần vaccine.

Salim Abdool Karim, nhà dịch tễ học tại Đại học KwaZulu-Natal và từng là cố vấn cho chính phủ Nam Phi về Covid-19, cho biết: “Chúng ta cần phải tiêm phòng tất cả người dân để chuẩn bị cho đợt bùng phát tiếp theo”.

“Nhìn vào những gì đang xảy ra ở Châu Âu, khả năng có thêm nhiều trường hợp tràn sang lục địa này là rất cao”, ông nói.

Trở lại Zimbabwe, các bác sĩ trân trọng khoảng thời gian được “thoát khỏi” Covid-19, nhưng họ lo sợ rằng đó chỉ là tạm thời.

“Mọi người nên đề cao cảnh giác”, Tiến sĩ Johannes Marisa, Chủ tịch Hiệp hội Y tế và Nha khoa của Zimbabwe cảnh báo. Ông lo ngại rằng một đợt dịch khác sẽ tấn công Zimbabwe vào tháng 12. “Sự tự mãn là thứ sẽ tiêu diệt chúng ta, bởi vì chúng ta có thể bị tấn công mà không hay biết”.