Trước khi đọc bài viết này, bạn hãy thử đoán xem thứ trái cây gì có trong bức ảnh bên dưới?

Nhìn có vẻ lạ hoắc, không hiểu thứ trái cây này là gì mà vỏ thì sần sùi, màu nâu đất lại có cái cuống khá to như thế kia?

Đây chắc chắn sẽ là bức ảnh gây "lú" cho nhiều người, khiến họ thắc mắc không biết đó là loại quả gì.

Tuy nhiên, đây chính xác là những quả sầu riêng vốn rất quen thuộc với người dân các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Điểm khác biệt là chúng không có gai như sầu riêng mà người ta thường thấy và đây chính là thành tựu đáng nể của các nhà khoa học ở Indonesia khi lai tạo ra giống sầu riêng không gai đầy ấn tượng.

Sầu riêng có tên khoa học là Durio, thuộc chi Malvaceae (Cẩm quỳ), là giống trái cây nổi tiếng Đông Nam Á. Nó được tôn vinh là "vua của các loại trái cây" với mùi vị "mạnh", đặc trưng nên được nhiều người yêu thích mà cũng bị lắm người ghét bỏ, xa lánh. Tuy nhiên, điều làm nên biểu tượng của sầu riêng không chỉ là mùi và hương vị độc đáo mà còn là vẻ ngoài của nó.

Những quả sầu riêng quen thuộc với người dân ở Đông Nam Á.

Tờ tin tức Mongabay Indonesia đưa tin vào tháng 4 năm 2020, các quan chức nông nghiệp của Indonesia tiết lộ rằng họ đã thành công trong việc trồng một loại cây sầu riêng cho trái không gai. Chúng có hình dạng giống quả dưa và khá nhẵn, những chiếc gai trên quả sầu riêng này cực kỳ khó nhận biết. Nếu bạn cảm thấy khó chịu với những chiếc gai khi bổ sầu riêng thông thường thì loại sầu riêng không gai này sẽ giải quyết bức bách đó.

“Tạ ơn trời đất. Trong số 50 cây thì cũng có 1 cây có thể cho ra quả sầu riêng không gai. Mọi người giờ đây không còn xem sầu riêng không gai là trò lừa bịp nữa rồi”, Maisin, người đứng đầu đội kiểm tra và chứng nhận hạt giống của tỉnh Tây Nusa Tenggara nói với Mongabay.

Cũng theo ông Maisin, thịt của sầu riêng không gai mỏng và có vị ngọt hơn rất nhiều. Nếu điều này thực sự đúng, Indonesia đã tạo ra "một nhân tố thay đổi cuộc chơi": Đó chính là loại sầu riêng ngọt và dễ bổ ra hơn nhiều.

Nhưng việc tạo ra những quả sầu riêng này không phải là nhiệm vụ dễ dàng đối với các chuyên gia nông nghiệp Indonesia. Quá trình tạo ra loại sầu riêng không gai bắt đầu vào năm 2007 tại ngôi làng Trenggaluh gần Núi Rinjani. Nhóm nghiên cứu nông nghiệp địa phương đã lấy mô ghép từ một cây sầu riêng cho duy nhất một trái không gai kỳ lạ ở đảo Lombok ở phía Đông Bali. 

Chủ nhân của cây sầu riêng cho trái không gai ấy thậm chí đã nghi ngờ trái cây có độc. Tuy nhiên, vì sự tò mò mà con trai của ông đã quyết định ăn thử sầu riêng. Hóa ra, trái cây có vị giống hệt như sầu riêng thông thường. Hạt của quả sầu riêng này đã được sử dụng để trồng ra nhiều cây sầu riêng đặc biệt như vậy.

Theo ông Maisin, chỉ có 2% số hạt nảy mầm và chúng được đặt tên là Durian Gundul. Các nhà khoa học không thể giải thích tại sao loại quả này lại tồn tại. Theo nhà thực vật học Gregori Garnadi Hambali, đây có thể là kết quả đột biến tự nhiên hoặc gene lặn. 

"Tỷ lệ xuất hiện sầu riêng không gai rất thấp, chỉ khoảng 1/1.000.000 cây", Hambali, người làm việc tại Mekarsari Fruit Garden, trung tâm bảo tồn đa dạng sinh học ở thành phố Bogor, phía Nam Jakarta, Indonesia, cho biết.

Từ hơn 40 cây ghép, nhóm nông nghiệp của Indonesia đã trồng được 23.000 cây giống.

Nhiều cây được chuyển tới các tỉnh khác để ươm trồng, nhưng không có quả nào mọc trên số cây con đó là sầu riêng không gai.

Các chuyên gia ở Mekarsari Fruit Garden cũng tìm cách ghép cây ở trung tâm. Năm 2019, họ trồng 1.000 cây con. Mekarsari cũng bán cây con cho người dân, nhưng chỉ có 3 cây mọc thành công trong khuôn viên trung tâm và không cây nào cho quả sầu riêng không gai. 

Khoa nông nghiệp của Đại học Mataram cũng tìm cách nhân giống quả sầu riêng trơn nhẵn nhưng thất bại trong 4 năm liền. Ở khắp mọi nơi, nhiều người cũng thử nhưng không thành công.

"Nếu sầu riêng không gai là di truyền, chúng ta có thể sản xuất hàng loạt trái cây bằng phương pháp nuôi cấy mô. Nhưng nếu đó chỉ là một đột biến, chúng ta không thể làm được gì" - Muhammad Sarjan, giáo sư từ Đại học Mataram, nói.