Biến thể này làm dấy lên lo ngại của mọi người về khả năng tạo nên một đại dịch mới và làm tiêu tan hết các kế hoạch phát triển vaccine hiện nay. Vậy chúng ta nên hiểu các thông tin này như thế nào cho đúng?

Bùng phát dù vẫn phong tỏa nghiêm ngặt

Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancoc‌k cũng miêu tả chủng virus mới này đang “vượt ngoài tầm kiểm soát” giữa bối cảnh nước Anh đang thực hiện lệnh phong tỏa Giáng sinh nghiêm ngặt để ngăn chặn virus lây lan.

Chủng mới của virus SARS-CoV-2 được phát hiện ở Anh vào cuối tháng 11. Trong khi các nhà chức trách đang điều tra về việc tại sao tỷ lệ lây nhiễm Covid-19 ở Kent không hề giảm bớt bất chấp các biện pháp kiểm soát dịch bệnh nghiêm ngặt.

Họ đã phát hiện ra các ổ dịch lây lan với tốc độ nhanh chóng ở Đông Nam nước Anh và London đều có liên hệ với biến chủng của virus SARS-CoV-2. Sở dĩ chủng mới của virus SARS-CoV-2 gây chú ý bởi nó là nguyên nhân gây nên sự gia tăng đáng kể số ca mắc tại một số khu vực ở Anh, tập đoàn nghiên cứu về dịch Covid-19 Genomics Consortium tại Anh (COG-UK) cho hay.

Theo COG-UK, chủng mới của SARS-CoV-2 có “một số lượng lớn bất thường” sự thay đổi về gen với 23 biến chủng, 14 sự thay đổi amino acid và 3 sự loại bỏ. Đặc biệt, sự thay đổi tích tụ của 14 amino acid trước khi chủng mới của SARS-CoV-2 được phát hiện cho tới nay là điều “chưa từng có tiền lệ trong dữ liệu về gen của virus trên toàn cầu trong đại dịch Covid-19”, COG-UK cho hay.

Tại Anh, khoảng 16,4 triệu người, tức là 31% dân số đã phải thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt nhất ở “cấp độ 4”, trong đó có lệnh ở nhà và đóng cửa các cửa hàng không thiết yếu. Một số khu vực khác của Vương quốc Liên hiệp Anh cũng thắt chặt các biện pháp kiểm soát dịch bệnh.

Xứ Wales đã thực hiện lệnh phong tỏa nghiêm ngặt ngày 20/12 trong khi Scotland cấm đi lại từ và đến các khu vực của Vương quốc Liên hiệp Anh dịp Giáng sinh. Cả Scotland và Bắc Ireland đều thực hiện lệnh phong tỏa mới ngày 26/12.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bên ngoài nước Anh, chủng mới của virus SARS-CoV-2 đã được phát hiện ở Australia, Đan Mạch và Hà Lan. Để ngăn chặn sự lây lan của chủng mới này, một số khu vực đã đóng cửa với các du khách đến từ Anh.

Pháp đã cấm người dân và hàng hóa từ Anh đi qua Channel trong khi các nước láng giềng châu Âu khác như Đức, Ireland, Italy, Áo, Romania, Hà Lan và Bỉ cho biết họ sẽ cấm việc đi lại bằng đường hàng không với Anh.

Hong Kong (Trung Quốc), Ấn Độ, Canada, Iran, Pakistan, Ba Lan, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Thụy Điển, Nga và Jordan cũng tạm dừng đi lại với Anh còn Saudi Arabia, Kuwwait và Oman… đóng cửa biên giới hoàn toàn.

Vaccine có chống được biến thể mới?

Anh hiện là nước đầu tiên trên thế giới triển khai việc tiêm vaccine Covid-19 của Pfizer-BioNTech vào đầu tháng này. Theo PHE: “Hiện không có bằng chứng nào cho thấy vaccine của Pfizer không thể bảo vệ con người trước chủng mới của virus SARS-CoV-2 này”.

Theo tờ New York Times, giới khoa học lo ngại về các biến thể trên song không bất ngờ khi chúng xuất hiện. Họ đã ghi nhận hàng ngàn sự thay đổi nhỏ trong vật liệu di truyền của SARS-CoV-2 khi nó lây lan khắp thế giới. Một số biến thể trở nên phổ biến hơn trong một quần thể dân số đơn giản là nhờ may mắn, chứ không phải những thay đổi làm nó trở thành siêu virus.

Nhưng khi mầm bệnh ngày càng khó tồn tại, do tiêm chủng và khả năng miễn dịch ngày càng tăng trong cộng đồng, các nhà nghiên cứu cho rằng virus sẽ biến đổi để dễ lây lan hơn hoặc thoát khỏi sự phát hiện của hệ miễn dịch.

Giống như tất cả các loại virus, SARS-CoV-2 là virus biến đổi hình dạng. Một số thay đổi di truyền là không quan trọng, nhưng một số có thể mang lại lợi ích cho nó. Các nhà khoa học đặc biệt lo sợ về khả năng thứ hai. Việc tiêm chủng cho hàng triệu người có thể tạo áp lực rất lớn khiến vi rút trở nên kháng lại phản ứng miễn dịch, đẩy lùi cuộc chiến toàn cầu trong nhiều năm.

Quy mô lây nhiễm rộng khắp thế giới trong đại dịch Covid -19 này có thể nhanh chóng tạo ra hàng loạt chủng virus SARS-CoV-2 mới. Tuy nhiên, phần lớn người dân trên toàn thế giới vẫn chưa bị nhiễm virus, khiến các nhà khoa học tiếp tục nuôi hy vọng.

Emma Hodcroft, một nhà nghiên cứu sức khỏe cộng đồng tại Đại học Bern ở Thụy Sĩ, cho biết việc tiêm ngừa cho khoảng 60% dân số trong khoảng một năm và giữ cho số ca mắc bệnh giảm xuống sẽ giúp giảm thiểu đáng kể khả năng virus đột biến.

Tuy nhiên, các nhà khoa học sẽ cần theo dõi chặt chẽ chủng virus đang tiến hóa để phát hiện ra những đột biến có thể mang lại lợi thế cho nó so với vaccine.

Tin tốt là công nghệ sử dụng trong vaccine Pfizer-BioNTech và Moderna dễ dàng điều chỉnh và cập nhật hơn nhiều so với vaccine thông thường. Các loại vaccine mới cũng tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, nên SARS-CoV-2 sẽ cần nhiều đột biến trong nhiều năm trước khi vaccine cần được điều chỉnh.

Trong khi chờ đợi, ông Bedford cùng các chuyên gia khác nhận định Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ cùng một số cơ quan chính phủ khác nên thiết lập một hệ thống quốc gia để liên kết cơ sở dữ liệu trình tự virus với dữ liệu tại chỗ, chẳng hạn như việc có xảy ra lây nhiễm dù đã triển khai tiêm phòng hay chưa.

Có thực sự nguy hiểm?

Và ở góc độ tích cực, trên trang cá nhân, TS. Nguyễn Hồng Vũ,viện Nghiên cứu ung thư, City of Hope, California, USA chia sẻ:  Biến chủng nCoV ở Anh có tốc độ lây lan nhanh hơn, nhưng tỷ lệ t‌ử von‌g cũng như độ nghiêm trọng của các triệu chứng không tăng, theo các nghiên cứu. Sự biến đổi về trình tự gene của virus là hiện tượng tự nhiên, do trong quá trình lây nhiễm, sinh sản, virus đã sao chép bộ gene của chính mình và tạo lỗi.

Đến nay, số lượng biến thể nCoV được phát hiện bằng phương pháp giải trình tự bộ gene từ người bệnh lên tới vài nghìn. Con số thực tế có thể nhiều hơn. Việc một dòng virus trở nên phổ biến hơn, có thể nhờ tình cờ, chẳng hạn, biến thể bắt đầu ở một thành phố đông người.

Không có bằng chứng nào cho thấy điều đó xảy ra, mặc dù điều này cần được các chuyên gia theo dõi. Tuy nhiên, chỉ cần tăng số lượng lây truyền ca nhiễm cũng đủ gây áp lực cho hệ thống y tế. Chưa có bằng chứng chắc chắn về độc lực của biến thể này có tăng lên hay không. Tuy nhiên có lý do để xem xét khả năng một cách nghiêm túc.

Các nhà khoa học khác cho rằng, virus có thể đã đạt được những đột biến mới bằng cách lây qua quần thể động vật, như chồn, trước khi quay trở lại quần thể người. Đây là vấn đề đáng lưu tâm vì ngày càng có nhiều ca nhiễm trên động vật được phát hiện.

Như vậy, dựa trên các số liệu khoa học cho tới hiện nay, sự xuất hiện của biến thể mới làm dấy lên lo ngại về “tốc độ” lây nhiễm. Do vậy những động thái cẩn trọng của các nước ở Châu Âu, đặc biệt ở Anh lúc này như phong tỏa, kiểm dịch biên giới, sân bay là cần thiết để kiểm soát số lượng người nhiễm, không làm quá tải bệnh viện. Ngoài ra, việc lo sợ chủng này làm cho hiệu quả vaccine hiện nay không còn nữa, hoặc tạo nên một đại dịch mới là không có cơ sở. 

Vậy lúc nào là lúc đáng lo sợ nhất về chủng biến thể mới của virus nCoV? Đó là khi mà những người đã từng nhiễm virus một cách tự nhiên hoặc những người được chích vaccine bắt đầu bị nhiễm lại dù rằng trong c‌ơ th‌ể của họ vẫn có kháng thể để nhận biết virus.

Chúng ta hãy bình tĩnh, cẩn trọng phòng ngừa việc lây nhiễm virus nCoV, chích vaccine ngừa virus nCoV khi có thể (phải là vaccine được các cơ quan y tế uy tín cấp phép sử dụng) và tiếp tục quan sát thông tin về sự biến đổi của virus nCoV 19- TS. Nguyễn Hồng Vũ khuyến cáo.