Viễn cảnh tàn khốc khi Trung Quốc bị loại khỏi hệ thống đồng USD từng được xem là xa vời. Tuy nhiên, với tình hình hiện tại, chuyện này không phải là không có khả năng xảy ra.
Các quan chức và nhà kinh tế Trung Quốc trong những tháng gần đây công khai thảo luận, một động thái bất thường, về các tình huống xấu nhất khi Trung Quốc bị chặn khỏi hệ thống thanh toán bằng đồng USD hay Washington đóng băng hoặc tịch thu một phần khoản nợ khổng lồ của Mỹ mà Trung Quốc đang nắm giữ.
Những lo ngại đó đã khiến một số người ở Bắc Kinh quay lại kêu gọi củng cố sức ảnh hưởng toàn cầu của đồng nhân dân tệ trong khi Trung Quốc tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào USD của Mỹ.
Một số nhà kinh tế thậm chí còn đưa ra ý tưởng xuất khẩu vaccine Covid-19 do Trung Quốc sản xuất bằng đồng tệ. Trung Quốc cũng đang tìm cách bỏ qua hệ thống thanh toán dùng USD bằng phiên bản kỹ thuật số của đồng nhân dân tệ.
“Việc quốc tế hóa nhân dân tệ từng là điều nên làm”, Shuang Ding, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế Trung Quốc tại Standard Chartered và là cựu nhà kinh tế tại Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC), nói với Reuters. “Việc này đang dần trở thành điều buộc phải thực hiện”.
Ông Ding cho biết nguy cơ quan hệ tài chính Mỹ - Trung “sụp đổ” đang trở nên "rõ ràng và hiển hiện".
Mặc dù hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khó có khả năng tách biệt hoàn toàn, chính quyền ông Trump đã thúc đẩy việc tách rời một phần trong các lĩnh vực chính liên quan đến thương mại, công nghệ và tài chính.
Washington đã thực hiện một loạt các hành động trừng phạt Trung Quốc, bao gồm đề xuất cấm công ty Trung Quốc - những công ty không đáp ứng các tiêu chuẩn kiểm toán Mỹ - được niêm yết. Mỹ cũng cấm ứng dụng TikTok và WeChat của Trung Quốc.
Căng thẳng được dự đoán sẽ tiếp tục tăng cao trong bối cảnh Mỹ chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống vào ngày 3/11.
“Một cuộc chiến tranh tài chính trên diện rộng đã bắt đầu và những chiến thuật chết chóc nhất vẫn chưa được sử dụng”, ông Yu Yongding, nhà kinh tế học tại viện Khoa học xã hội Trung Quốc (CASS) và từng là cố vấn cho PBOC, nói.
Ông Yu cho biết biện pháp trừng phạt cuối cùng sẽ liên quan đến khoản nợ hơn 1 nghìn tỷ nhân dân tệ của chính phủ Mỹ mà Trung Quốc đang nắm giữ. Điều này sẽ khó thực hiện và là hành động tự gây tổn thương của Washington.
Ông Yu gọi các nhà lãnh đạo Mỹ là "những kẻ cực đoan” và nói rằng chuyện hai bên tách rời không phải là không thể xảy ra. Vì vậy, Trung Quốc nên có sự chuẩn bị.
Trung Quốc phải chuẩn bị sẵn sàng
rủi ro đang rất cao. Các nhà phân tích cho biết bất kỳ động thái nào của Washington nhằm loại Trung Quốc khỏi hệ thống đồng USD hoặc Bắc Kinh bán một phần lớn số nợ của Mỹ để trả đũa có thể làm chao đảo thị trường tài chính và gây tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu.
Fang Xinghai, nhà quản lý chứng khoán cấp cao, cho biết Trung Quốc dễ bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của Mỹ và “thực sự” nên chuẩn bị “sớm”. “Điều tương tự đã xảy ra với nhiều doanh nghiệp và tổ chức tài chính của Nga”, ông Fang nói trong một diễn đàn do Caixin tổ chức vào tháng 6.
Guan Tao, cựu giám đốc bộ phận thanh toán quốc tế của Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước Trung Quốc và hiện là trưởng ban kinh tế toàn cầu tại công ty BOC International (Trung Quốc), cho biết Bắc Kinh nên sẵn sàng cho việc phân tách.
“Chúng tôi phải chuẩn bị tinh thần rằng Mỹ có thể loại Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng đồng USD”, ông Guan nói.
Trong một báo cáo mà ông Guan là đồng tác giả vào tháng trước, ông đã kêu gọi tăng cường sử dụng hệ thống thanh toán bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc (CIPS) trong thương mại toàn cầu. Hầu hết giao dịch xuyên biên giới của Trung Quốc được thanh toán bằng USD thông qua hệ thống SWIFT, điều một số người cho là khiến Trung Quốc dễ bị tổn thương.
Khởi động lại nỗ lực toàn cầu hóa đồng nhân dân tệ
Sau 5 năm tạm lắng, Bắc Kinh đang hồi sinh nỗ lực toàn cầu hóa đồng nhân dân tệ.
Trụ sở PBOC tại Thượng Hải vào tháng trước đã thúc giục các tổ chức tài chính mở rộng giao dịch bằng đồng nhân dân tệ và ưu tiên sử dụng nội tệ trong đầu tư trực tiếp.
Ông Yi Gang, Thống đốc PBOC, hôm 9/8 cho biết rằng quá trình quốc tế hóa đồng nhân dân tệ đang diễn ra tốt đẹp. Ông Yi cũng nói hoạt động thanh toán xuyên biên giới đã tăng 36,7% trong nửa đầu năm 2020 so với một năm trước đó.
Tuy nhiên, quá trình quốc tế hóa bị cản trở bởi các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt của chính Trung Quốc. Quá trình này cũng có thể phải đối mặt với sự phản kháng từ các quốc gia đã chỉ trích Trung Quốc về các vấn đề khác nhau, từ Covid-19 đến Hong Kong.
Tỷ lệ dự trữ ngoại hối toàn cầu của nhân dân tệ đã vượt qua 2% trong quý đầu tiên, ông Yi nói. Vào tháng 6, nhân dân tệ cũng đánh bại đồng franc Thụy Sĩ để trở thành đồng tiền được sử dụng nhiều thứ năm trong thanh toán quốc tế, với tỷ trọng 1,76%, theo SWIFT.
Tommy Xie, người đứng đầu nghiên cứu về Trung Quốc tại Ngân hàng OCBC ở Singapore, đề xuất một cách để đẩy nhanh việc thanh toán qua biên giới bằng đồng nhân dân tệ là định giá một số mặt hàng xuất khẩu bằng đồng tiền này, chẳng hạn như vaccine Covid-19.
TikTok và WeChat là hai ứng dụng Trung Quốc vừa bị Mỹ cấm. Ảnh: Reuters.
Một phương pháp khác là sử dụng đồng nhân dân tệ điện tử trong các giao dịch xuyên biên giới dựa trên việc hoán đổi tiền tệ giữa các ngân hàng trung ương và bỏ qua các hệ thống như SWIFT, ông Ding Jianping, giáo sư tài chính tại Đại học Tài chính và Kinh tế Thượng Hải cho biết.
Trung Quốc có các kế hoạch nhanh chóng phát triển một loại tiền kỹ thuật số trong khi PBOC đang bận rộn ký kết các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với các đối tác nước ngoài.
Ông Shuang Ding của cho biết Bắc Kinh không có lựa chọn nào khác ngoài việc chuẩn bị cho “lựa chọn cực đoan nhất” của Washington: loại bỏ Trung Quốc khỏi hệ thống đồng đô la.
“Bắc Kinh không thể rơi vào tình trạng hỗn loạn khi các lệnh trừng phạt thực sự ập đến với Trung Quốc”, ông Shuang nói.
