Y học cổ truyền coi viêm mũi mạn tính thuộc phạm vi chứng Tỵ trất, do nhiều nguyên nhân gây nên như phế khí hư yếu, tỳ khí suy nhược... khiến cho ngoại tà hoặc thấp trọc lưu lại ở mũi, gây trở ngại tỵ khiếu lạc mạch mà tạo thành bệnh. Về mặt trị liệu, có rất nhiều biện pháp như dùng thuốc uống, xông mũi, châm cứu, dưỡng sinh..., trong đó có một phương pháp hết sức đơn giản là tự day bấm một số huyệt vị châm cứu. Dưới đây, xin giới thiệu một quy trình điển hình để độc giả có thể tham khảo và vận dụng.

Day bấm huyệt ấn đường

Dùng ngón tay cái hoặc ngón tay trỏ day bấm huyệt ấn đường trong 2 phút với một lực vừa phải sao cho đạt cảm giác căng tức là được. Vị trí huyệt ấn đường: là điểm giữa đường nối đầu trong hai chân mày (ảnh 1). Huyệt này có công dụng an định tâm thần, làm thông lợi mũi và mắt, thường được dùng để chữa các chứng bệnh liên quan đến mũi như viêm mũi dị ứng, viêm xoang, viêm mũi mạn tính, chảy máu cam...

Day bấm huyệt nghinh hương

Dùng hai ngón tay trỏ day bấm huyệt nghinh hương trong 2 phút sao cho đạt cảm giác tê tức là được. Vị trí huyệt nghinh hương: ở điểm gặp nhau của đường ngang qua chân cánh mũi và rãnh mũi - mồm (nên cười để làm hiện rõ rãnh này mà xác định huyệt) (ảnh 2). Đây là một trong những huyệt chuyên trị các bệnh lý của mũi. Có công dụng thông lợi huyết mạch, trừ phong tán nhiệt, thông mũi khai khiếu. Bằng những thủ thuật thích hợp tác động đơn lẻ lên huyệt nghinh hương, các nhà châm cứu Trung Quốc đã điều trị có kết quả các bệnh lý về mũi như viêm mũi cấp và mạn tính, viêm mũi dị ứng, viêm mũi co thắt...

Xát sống mũi

Dùng hai ngón tay cái và trỏ xát dọc sống mũi từ trên xuống dưới và từ dưới lên trên chừng 30 lần, kết hợp với lực ấn vừa phải sao cho đạt cảm giác hơi tê tức là được (ảnh 3).

Day ấn huyệt tỵ thông

Gấp ngón tay cái, dùng mặt lưng của khớp giữa đốt 1 và đốt 2 day ấn huyệt tỵ thông trong 2 phút sao cho tại chỗ nóng lên là được. Vị trí huyệt tỵ thông: ở đầu chót trên của rãnh nhân trung (ảnh 4). Huyệt vị này còn có tên gọi là tỵ xuyên, là một kỳ huyệt thường được dùng để chữa các bệnh như viêm mũi dị ứng, trĩ mũi, polip mũi, viêm mũi teo, nghẹt mũi, mất khứu giác...

Day ấn huyệt đại chùy

Dùng ngón tay trỏ ấn huyệt đại chùy trong 2 phút, sao cho tại chỗ nóng lên là được. Vị trí huyệt đại chùy: ngồi hơi cúi đầu, quay đầu qua lại phải trái, u xương nào cao nhất động đậy nhiều dưới ngón tay là đốt cổ 7, huyệt nằm ở ngay dưới u xương này (ảnh 5). Đây là huyệt hội của 6 đường kinh dương và mạch Đốc, có tác dụng làm thông dương khí toàn thân, thanh nhiệt giải độc, giải biểu tán tà rất tốt.

Day ấn huyệt phong trì

Dùng hai ngón tay cái day ấn đồng thời cả hai huyệt trong 1 phút sao cho đạt cảm giác tê tức là được. Vị trí huyệt phong trì: ở hõm hai bên khối cơ gáy, ngay dưới đáy hộp sọ (ảnh 6). Huyệt vị này có công dụng thanh nhiệt sơ phong, thông nhĩ minh mục, kiện não an thần, cũng thường được dùng để chữa các bệnh của mũi.

Day ấn huyệt hợp cốc

Dùng ngón tay cái bên đối diện day bấm lần lượt hai huyệt hợp cốc sao cho đạt cảm giác tê tức là được. Vị trí huyệt hợp cốc: nằm ở khe giữa hai ngón tay cái và trỏ, dùng ngón tay cái ấn từ mép ngoài dọc theo bờ xương bàn tay 2 lên phía trên cổ tay, xác định vị trí nào có cảm giác tức nhất và lan ra phía ngón tay út thì đó là huyệt hợp cốc (ảnh 7). Đây là huyệt chuyên dùng để chữa các bệnh lý vùng đầu, có công dụng giải biểu tán tà, thanh nhiệt trấn thống, thông kinh hoạt lạc.

Day ấn huyệt thiếu thương

Dùng ngón tay cái day ấn huyệt thiếu thương trong 1 phút. Vị trí huyệt thiếu thương: nằm ở bờ ngoài móng tay cái, trên đường ngang qua gốc móng tay, cách chừng 0,1 thốn (ảnh 8). Đây là một trong những huyệt thuộc kinh phế, thường được dùng để chữa các bệnh lý đường hô hấp, trong đó có viêm mũi mạn tính.

Một số bài thuốc Nam chữa viêm mũi

Hành tây có tác dụng chữa viêm mũi.

Để chữa viêm mũi, lấy 200 g hành tây sửa sạch, bỏ vào cối đá, cho thêm 1 thìa nước sôi rồi giã nát, nhỏ mũi ngày 3 lần. Nếu bị nghẹt thở, lấy 1 tép tỏi bóc vỏ, giã nát, nhét vào mũi, mũi sẽ thông rất nhanh.

Sau đây là một số bài thuốc khác:

- Mật lợn và bột hoắc hương rang lên, hít hoặc thổi thuốc vào mũi.

- Bồ kết tán bột, thổi vào mũi ngày vài lần.

- Hoa mộc lan 30 g sấy khô, tán bột, đựng trong bình kín, thổi vào mũi ngày 3 lần, mỗi đợt điều trị 3 ngày.

- Cửu căn (rễ cây hẹ), giã lấy nước, để lắng, nhỏ vào mũi ngày 2 lần.

- Hành lá 7 cây, dầu bạc hà và dầu glycerin mỗi thứ 1 giọt. Hành rửa sạch, để khô, cắt nhỏ, giã nát, lọc lấy nước rồi cho dầu vào. Đựng thuốc trong bình kín, lắc đều trước khi dùng, ngày nhỏ 3 lần.

- Thầu dầu 300 hạt, táo lớn gọt vỏ 15 g, giã nát, dùng bông quấn thuốc cho vào lỗ mũi.

- Bột gừng trộn với mật ong nhét vào lỗ mũi.

- Hành tươi giã nát đưa vào lỗ mũi (sáng dùng phần củ, trưa dùng phần giữa, tối dùng phần còn lại).

BS Minh Nguyệt, Khoa Học & Đời Sống