Men gan do tế bào gan sản xuất ra, giữ vai trò tham gia vào các quá trình chuyển hóa quan trọng các chất trong c‌ơ th‌ể. Khi tế bào gan chết đi do quá trình lão hóa thì có một lượng men gan được phóng thích vào máu ở nồng độ dưới 40 U/l. Chỉ số này gần như cố định ở người bình thường nhưng khi có tổn thương gan thì các men này sẽ tràn vào máu, làm tăng nồng độ trong máu.

Các mức độ men gan cao

Thông thường có bốn loại men gan bao gồm: AST (Aspart transaminase) hay còn gọi là SGOT; ALT (Alanin transaminase) hay còn gọi là SGPT (Serum glutamic pyruvic transaminase); phosphatase kiềm; GGT (Gama glutamyl transpeptidase). Trong bốn loại men gan thì AST (SGOT) và ALT (SGPT) đóng vai trò chủ yếu phản ánh tình trạng của tế bào gan.

Khi tình trạng viêm gan xảy ra sẽ dẫn đến sự phá hủy tế bào gan nhiều hơn bình thường, làm cho nồng độ men gan trong máu tăng cao. Vì thế, khi các chỉ số của men gan vượt ngưỡng bình thường được gọi là tăng và được chia thành các mức độ như:

Tăng mức độ nhẹ: Là khi men gan tăng 1-2 lần bình thường.

Tăng mức độ trung bình: Là khi men gan tăng từ trên 2-5 lần bình thường.

Tăng mức độ nặng: Là khi men gan tăng trên 5 lần.

Nguyên nhân

Tăng men gan thường gặp ở người bị viêm gan hoặc các bệnh lý khác của bệnh gan do dùng một số thuốc làm tăng men gan, người uống rượu, bia.

viêm gan: viêm gan do bất kỳ nguyên nhân nào cũng làm cho men gan tăng cao đột biến nhưng viêm gan do các nhóm virus như A, B, C, E, D có mức độ tăng rất cao và thường gây ra tình trạng viêm cấp tính.

Tổn thương gan do virus là loại tổn thương rất nguy hiểm vì sau khi virus xâm nhập tế bào gan chúng sinh sản rất nhanh, rất mạnh và phá hủy tế bào gan mà chúng xâm nhập càng lớn, cho nên lượng men gan giải phóng ra càng nhiều. Chính vì thế, trong các trường hợp viêm gan cấp tính hoặc viêm gan tối cấp hoặc ung thư gan thì lượng men gan tăng nhanh một cách đột biến có khi lên tới 5.000 U/l.

Uống rượu, bia: Rượu, bia là nguyên nhân thường gặp trong các trường hợp tăng men gan, đặc biệt là rượu, nó hủy hoại tế bào gan, từ đó men gan tăng lên. Lượng men gan tăng ở người uống rượu, bia tùy thuộc vào liều lượng và chất lượng của rượu, bia. Thông thường khi lượng men gan tăng do rượu thì loại AST thường tăng cao 2-10 lần trong khi đó lượng ALT tăng ít.

bệnh sốt rét: Trong bệnh sốt rét, đặc biệt là sốt rét ác tính, men gan cũng có thể tăng cao vì khi đó các tế bào của gan và thận đều bị tổn thương.

bệnh về đường mật: Men gan cũng có thể tăng trong các bệnh về đường mật như bệnh viêm đường mật, viêm túi mật, sỏi đường mật trong gan, teo đường mật bẩm sinh hoặc áp-xe gan.

Ngoài ra, trong một số bệnh lý khác như do ứ sắt, viêm gan tự miễn, bệnh lý tự miễn ở ruột non hay khi dùng một số thuốc để điều trị một bệnh nào đó, chẳng hạn thuốc điều trị bệnh lao cũng gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của tế bào gan, gây ngộ độc tế bào gan hoặc làm viêm gan cấp tính. Trong trường hợp dùng thuốc hạ mỡ máu cũng có thể làm tăng men gan nhưng khi ngừng uống thuốc thì men gan trở về chỉ số bình thường.

Các biện pháp phòng tránh

Khi phát hiện có sự gia tăng của men gan, người bệnh cần thực hiện tốt các biện pháp sau:

Xem xét lại trong quá trình trước đó có sử dụng bia, rượu gì không hay có sử dụng thuốc để điều trị bệnh nào không. Nếu có sử dụng rượu, bia thì lập tức ngừng hoặc bỏ hẳn, nếu có uống thuốc để điều trị bệnh, nhất là các loại thuốc giảm đau, thuốc chống viêm chẳng hạn thì phải đến ngay bác sĩ cho chỉ định điều trị để được xem xét và hướng dẫn.

Thực hiện thêm một số cận lâm sàng khác như siêu âm gan, siêu âm hệ thống dẫn mật, siêu âm bụng tổng quát… để tìm ra nguyên nhân của tình trạng tăng men gan.

Nghỉ ngơi, làm việc nhẹ, ăn uống điều độ, ăn kiêng, uống kiêng theo tư vấn của bác sĩ. Tuyệt đối không nên tự ý mua thuốc để điều trị, kể cả thuốc Tây y, thuốc Nam hay thuốc Ðông y.

Bình tĩnh, không quá lo lắng thái quá làm ảnh hưởng đến tinh thần, ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là những người mắc các bệnh khác về tim mạch hoặc bệnh rối loạn chuyển hóa nhưng cũng không được chủ quan xem nhẹ.

Thực hiện công tác khám bệnh định kỳ để theo dõi chỉ số men gan.

Ăn uống đều đặn và tuyệt đối không được bỏ bất kỳ bữa ăn nào.

Tránh ăn các loại thực phẩm chế biến và đóng hộp, thức ăn nhanh như bánh mì kẹp thịt, khoai tây chiên và bánh kem xốp.

Tăng cường rau quả tươi trong các bữa ăn hằng ngày.

Tránh sử dụng nước uống có gas.