Hiện nay, đào tạo chất lượng cao, có nhiều hệ, bao gồm: Hệ tiên tiến, hệ chất lượng cao. Đào tạo theo xu hướng này, Các trường hướng tới các chuyên ngành “hót” gồm: Tài chính ngân hàng, Hình Sự, Tư pháp, hành chính, quan hệ Quốc tế… Vì theo cách lập luận của các trường, những chuyên ngành trên cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng với nhu cầu của xã hội hiện nay. Người học sẵn sàng bỏ tiền ra theo học, nên nhà trường không sợ ế.

Với cách suy luận như trên, trường ĐH Thương mại (Hà Nội) năm nay mở thêm nhiều chuyên ngành chất lượng cao, Chất lượng tiên tiến. Điều kiện để vào được hệ này, yêu cầu đầu tiên thí sinh phải đạt điểm sàn vào trường. Sau đó, nhà trường sẽ tuyển theo quy định của Bộ GD&ĐT, cộng thêm xét tuyển tiếng Anh. Khi hỏi về chỉ tiêu cho các hệ đào tạo chất lượng cao, chương trình tiên tiến, ông Bùi Xuân Nhàn, Phó hiệu trưởng nhà trường, cho biết: “Chỉ tiêu còn phù thuộc vào nguyện vọng của thí sinh nhà trường cân đối”.

Tương tự, năm nay trường ĐH Thủy lợi cũng mở thêm chuyên ngành chất lượng cao, chất lượng tiên tiến. Tuy nhiên, khi đề cập đến vấn đề chất lượng của chương trình này, GS.TS Phạm Ngọc Quý, Phó hiệu trưởng trường ĐH Thủy lợi, khẳng định: “Dựa vào cách đặt vấn đề của Bộ, nhà trường nhập khẩu chương trình từ nước ngoài về, cách thức triển khai từ lí thuyết đến trợ giảng, đánh giá, tài liệu… Chúng tôi cố gắng xây dựng môi trường đào tạo giống nước ngoài. Mỗi một lớp chỉ có 30 sinh viên, trường cố gắng giữ chất lượng đào tạo theo đúng tên gọi “chất lượng cao”.

Trên cơ sở chương trình chất lượng cao, trường ĐH Thủy lợi đang dự kiến mở thêm các chương trình đào tạo làm kinh tế mà không cần sự hỗ trợ của Bộ GD&ĐT, dạy theo chương trình tiên tiến. Cụ thể xây dựng từ 3-4 chương trình cao học bằng tiếng Anh, nâng cao năng lực đào tạo.

Trường ĐH Ngoại thương, năm nay dự kiến mở 2 chương trình đào tạo chất lượng cao, gồm: Chất lượng cao tiếng Anh và chất lượng cao tiếng Việt. Thậm chí, trường ĐH Sư phạm kĩ thuật TP Hồ Chí Minh có cả một khoa đào tạo chất lượng cao. Cách tuyển sinh vào hệ chất lượng cao của các trường là sau khi trúng tuyển (đạt điểm sàn trở lên) nếu có nguyện vọng học chương trình này, nhà trường sẽ gọi. Tuy nhiên, muốn học chương trình này, sinh viên sẽ qua vòng kiểm tra tiếng Anh, đạt từ 250 TOEIC trở lên mới được theo học. Đây là cách tuyển sinh mà nhiều trường đang áp dụng.

Mục tiêu của đào tạo chất lượng cao là cung cấp cho người học các dịch vụ đào tạo một cách tốt nhất nhằm tạo ra môi trường học tập, nghiên cứu khoa học, sinh hoạt, tu dưỡng, rèn luyện theo chuẩn mực quốc tế với chi phí thấp. Sinh viên học tập theo chương trình đào tạo chính qui có tăng cường kiến thức Anh văn, Tin học, Chuyên đề ngoại khóa…

Các kỹ sư tốt nghiệp chương trình này sẽ có kiến thức lý thuyết giỏi, kỹ năng nghề nghiệp vững vàng, tiềm năng nghiên cứu khoa học tốt, khả năng giao tiếp linh hoạt…

Tuy nhiên, cơ sở vật chất của các trường vốn là đầu tư công, đồng nghĩa với việc mọi sinh viên trúng tuyển vào trường đều có quyền lợi và nhu cầu bình đẳng trong đào tạo. Việc người có tiền được thụ hưởng điều kiện giáo dục tốt hơn sẽ tạo ra sự phân biệt đối xử trong đào tạo, cả về điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên.

Và đến nay, khi các trường tuyển sinh chất lượng cao, học phí cao, nhiều người đặt câu hỏi: thế nào là chất lượng cao, cao như thế nào, làm sao để người học tin đó là chất lượng cao tương ứng với mức học phí mà họ đã bỏ ra hay đóng tiền cao gọi là chất lượng cao?.

Hiện nay, học phí của chương trình chất lượng cao cũng vì thế mà đẩy lên cao gấp 10 lần chương trình bình thường. Được biết, học phí của chương trình chất lượng cao phổ biến ở mức 22- 40 triệu đồng/năm. Tại  ĐH Ngoại thương mức học phí dự kiến là 20.000đồng/năm.

Tuy nhiên, dư luận vẫn không khỏi băn khoăn, với mức  học phí cao nhưng rõ ràng điểm chuẩn vào các chương trình này không phải là ở mức cao nhất, chỉ bằng điểm chuẩn vào trường ở mức thấp nhất. Vậy không hiểu, chất lượng cao ở đâu?.

Một thực tế, là chương trình đào tạo tiên tiến và chương trình chất lượng hiện nay chưa có sản phẩm đầu ra nên rất khó đánh giá. Còn về phía sinh viên, nhiều em khẳng định: “Ngoài cơ sở vật chất hơn hệ bình thường là được học trong phòng điều hòa với số lượng sinh viên ít thì chương trình học đều tương đương với chương trình bình thường”.

Về vấn đề sử dụng điều kiện công để thu học phí cao, TS Nguyễn Đức Nghĩa - phó giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM - cho rằng trong điều kiện thiếu thốn như hiện nay, nếu phân bổ cào bằng thì tất cả sẽ kém như nhau nên cần có chính sách xã hội hóa để kéo chất lượng đi lên. Phải chấp nhận có sự phân tầng.

Tuy nhiên, TS Nghĩa cũng nhấn mạnh: trường nào cũng có thể tuyên bố chất lượng cao nhưng vấn đề là thực hiện thế nào, kiểm tra ra sao và duy trì được hay không mới là vấn đề. Để đánh giá thế nào là chất lượng cao cần phải có đánh giá học thuật về chương trình đào tạo, chi phí và đào tạo thế nào cho tương xứng, xác định chuẩn đầu ra đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp như thế nào.

Điều quan trọng là nói phải đi đôi với làm, phải có một đơn vị khách quan kiểm tra các trường có làm như cam kết hay không, có tương xứng với chi phí mà người học bỏ ra hay không. Nếu không người học sẽ bị thiệt thòi.