Tony Mendez, cựu điệp viên của CIA, người đã thực hiện một phi vụ giải cứu các nhân viên đại sứ quán Mỹ tại Iran cuối thập niên 1970, chính câu chuyện có thật này đã truyền cảm hứng cho bộ phim đoạt giải Oscar 2013 - "Argo", do diễn viên-đạo diễn Ben Affleck thủ vai chính cựu điệp viên Mendez.
Đặc vụ Mendez đã giải cứu thành công 6 nhân viên ngoại giao Mỹ khỏi Iran trong thời kỳ cuộc Cách mạng Hồi giáo và sau đó đã nhận được một trong những giải thưởng cao nhất của chính phủ Mỹ, nhưng câu chuyện đã được giữ kín trong suốt hai thập kỷ sau đó.
Ông Mendez vẫn tiếp tục ở ẩn trong bóng tối trong gần hai thập kỷ sau khi chiến dịch ở Tehran và chỉ được biết đến sau khi Ben Affleck sản xuất bộ phim "Argo" vào năm 2012.
"Ông ấy là một sĩ quan tình báo huyền thoại", Chris Costa - Giám đốc điều hành Bảo tàng Điệp viên Quốc tế, cho biết
Năm 1979, Quốc vương của Iran được Mỹ hậu thuẫn đã trốn khỏi đất nước và Đại giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini đã đứng lên nắm quyền. Các nhà cách mạng Iran đã xông vào đại sứ quán và bắt tất cả công dân Mỹ vào làm con tin.
Sáu nhà ngoại giao Mỹ không ở đại sứ quán vào thời điểm đó và đã trốn sang đại sứ quán Canada để ẩn nấp ở đó.
Vào tháng 1 năm 1980, điệp viên Mendez với chuyên môn chính là tổ chức các cuộc giải vây cho công dân Mỹ khỏi những nơi nguy hiểm, đã được gửi đến Iran để giúp các nhà ngoại giao đào tẩu khỏi Iran.
Ông và một sĩ quan CIA khác - người không được xuất hiện trong phim của Ben Affleck - đã tạo ra danh tính giả cho các nhà ngoại giao và biến họ trở thành một đoàn làm phim đang tìm kiếm địa điểm quay cho một bộ phim khoa học viễn tưởng. Đoàn người đã xoay sở thành công để vượt qua cổng an ninh tại sân bay Tehran, an toàn lên chuyến bay của hãng Swissair đến Zurich, Thụy Sỹ.
Trong khi bộ phim "Argo" miêu tả cảnh quay cuối cùng diễn ra hết sức căng thẳng khi các đặc vụ Iran đuổi theo chiếc máy bay, thì trên thực tế, chiếc máy bay đã dừng lại trên đường băng trong vòng 2 giờ do sự có kỹ thuật.
Đặc vụ Mendez đã được trao tặng giải thưởng Ngôi sao Tình báo - một trong những danh hiệu cao quý nhất của CIA, bởi cựu Tổng thống Jimmy Carter. Giải thưởng được trao bí mật và sự tham gia của CIA vào chiến dịch này không được tiết lộ cho đến năm 1997.
Ông Mendez cũng được ghi nhận đã đem kỹ thuật trang điểm của Hollywood tới các cơ quan tình báo để cải thiện kỹ năng cải trang của họ.
"Không nhiều người biết rằng chương trình ngụy trang của chúng tôi đã dựa trên các tiết mục biểu diễn ở Los Angeles", bà Jonna Mendez, vợ ông Tony và là cựu sĩ quan CIA, nói trong một cuộc phỏng vấn. "Tony rất tò mò trước các mánh khóe của ảo thuật gia, bởi ông ấy nghĩ rằng chúng tôi có thể mô phỏng lại chúng".
Cặp vợ chồng điệp viên này đã viết một cuốn sách về công việc của họ ở Liên Xô, với tên gọi "Quy tắc Moscow", sẽ được xuất bản vào tháng 5 năm nay.
