Sáng sớm 14/8, hàng trăm người dân và lãnh đạo chính quyền xã Tân Hợp đã có mặt trong lễ tang để đưa tiễn các nạn nhân trong vụ thảm sát ở Yên Bái.

Theo những người dân bản xứ, gia đình nạn nhân được làm lễ theo tục cúng ma của người Dao được gọi là lễ cúng Giao Tuyền (bao gồm lễ Cầm Tang và lễ cúng Chay), còn làm ma khô là phong tục của người dân tộc H’Mông.

Trao đổi với PV, ông Bàn Văn Thất, thôn Ly Ngoài, xã Lang Thíp (Văn Yên, Yên Bái) người chuyên đi giúp những gia đình người Dao làm lễ cúng ma, cho hay: “Thông thường những người chết không cúng Chay thì chỉ làm ma trong một ngày là xong, tức là cúng từ 18h chiều hôm trước đến qua 6 giờ sáng hôm sau thì đưa đi chôn.

Còn đối với những người làm lễ Giao Tuyền phải là gia đình giàu có, hoặc là những nạn nhân gặp chuyện chẳng lành. Gia đình nạn nhân vụ thảm sát là trường hợp gặp chuyện chẳng lành”.

Theo ông Thất lý giải về phong tục này, thì sau khi làm xong lễ Giao Tuyền người chết sẽ thoát khỏi ngục tù, trở về với tổ tiên. Điều đó cũng có nghĩa là người này sẽ được đặt thờ cùng ông bà tổ tiên. Ngoài ra chỉ cúng vào những ngày Tết và sẽ không có ngày giỗ như phong tục của người Kinh.

Ông kể: “Lễ Cầm Tang là lễ cúng bình thường mà người Dao ai chết cũng sẽ trải qua”.

Theo đó, lễ này diễn ra trong vòng một ngày, mọi người đến cầm tang, cúng ma qua đêm. Trong lễ Cầm Tang sẽ phải dựng nhà cửa bằng giấy theo mô hình như thật sau đó chụp lên quan tài, đến hôm sau đưa đi chôn ngôi nhà sẽ được chụp lên trên được lấp đất chôn cùng với người đã chết.

Trong lễ này, người thân, gia đình cũng phải túc trực quanh linh cữu, nhưng không có cúng bữa như người Kinh.

Điều đặc biệt trong lễ này, mọi người mặc áo Tam Đại đến thời điểm tất cả nhảy vùng quanh 3 lần, mỗi lần 20 phút, để đưa người chết về Âm phủ, nơi an nghỉ cuối cùng. Đến khi đưa đi chôn trên núi theo quy hoạch bãi tha ma, không cứ là đất nhà mình. Nếu không có điều kiện thì một năm, 20 năm thì cũng chưa làm lễ cúng Chay được.

“Để làm được lễ Cúng Chay phải có lợn có gà rất tốn kém có khi mất cả chục con lợn, gà… Trong trường hợp của chị Phàn Thị H. do không may xảy đến, sẽ được dân làng đóng góp thêm để gia đình thực hiện lễ cúng Chay luôn. Nhằm rửa tội, qua vạc dầu, và cúng lên bàn thờ tổ tiên.

Để làm lễ Cúng Chay sẽ mất 3 ngày, trong đó ngày thứ nhất làm lán ra ngoài để cúng. Trước tiên cúng rước ma từ suối về lán đó, cúng tất cả ma xó, ma trời bằng gà lợn, cúng ma mình thờ cúng lễ để những ma này chấp nhận người mới chết.

Đến ngày thứ hai mới cúng cho người đã chết để được về với tổ tiên. Đến ngày thứ 3 thì cúng rửa tội, để người thân không phải ốm đau nữa, và sẽ được cúng cùng ông bà tổ tiên”, ông Thất cho hay.

Theo ông Thất, người Dao an táng xong sẽ không có bốc mộ, mà chôn cất xong là xong, đến khi có điều kiện thì mới xây.

Ông Đỗ Khắc Cường, Chủ tịch xã Tân Hợp, huyện Văn Yên, Yên Bái cho hay: “Chưa bao giờ chúng tôi chứng kiến một sự việc đau lòng đến như vậy. Nhà anh L. thuộc diện hộ nghèo, nên ủy ban xã cùng bà con trong thôn đều chung tay giúp đỡ, chứ để cho gia đình tự lo, e mọi sự không được chu toàn” – ông Cường nói.