Ann Khalid thấy mệt nhưng cô bé vẫn quyết tập một đoạn ngắn trong vở Hồ thiên nga của Tchaikovsky cùng bạn diễn. Cô bé 12 tuổi nhất định một ngày nào đó sẽ trở thành giáo viên dạy ballet và theo đuổi nghiệp múa, con đường không mấy dễ dàng ở đất nước bị xung đột giày xéo suốt nhiều năm qua.

"Trường học và nhà thờ là hai điều cháu yêu quý nhất ở thành phố Baghdad", Khalid, mặc quần áo bó màu đen của diễn viên múa và đi đôi giày trắng, cất giọng nói nhẹ nhàng, sau khi kết thúc màn tập múa.

Theo AP, trường Âm nhạc và Ballet Baghdad, thành lập năm 1968, đã gồng mình tồn tại qua nhiều thập kỷ biến động, một kỳ tích nói lên sự hồi phục của người dân thành phố này qua các cuộc chiến nối tiếp nhau. Trong quá khứ, thủ phủ của Iraq được xem như trung tâm văn hóa của vùng Trung Đông. Giờ dĩ vãng ấy chỉ còn "vang bóng một thời". Dù vậy, ngôi trường này đã tạo ra một ốc đảo sáng tạo nhỏ trong bối cảnh bạo lực, một phần không thể tránh được trong cuộc sống thường ngày ở Iraq.

"Có ở đâu trên đất nước Iraq này mà khi bạn đi vào một ngôi trường và thấy một cậu bé đang chơi giai điệu Antonio Vivaldi với cây vĩ cầm không?", ông Ahmed Salim Ghani, hiệu trưởng nhà trường, tự hào khoe. Ông Ghani là nghệ sĩ contrabass và oud, một loại nhạc cụ của người Arab giống cây đàn lute, có trình độ cao.

Một điều hiếm có khác ở ngôi trường trên là không có sự phân biệt giới tính giống như hầu hết các trường học ở Iraq. Học sinh nam và nữ cùng nhau tới lớp, từ bậc mẫu giáo tới bậc trung học.

"Khi bước qua cánh cổng này, bạn sẽ nhận ra mình đang ở trong một thế giới khác biệt, thế giới của nghệ thuật và văn hóa", AP dẫn lời ông Ghani cho biết thêm.

Các nam sinh tập đàn ở hành lang vì lớp học chật chội, không đủ chỗ. Ảnh: AP.

Ông Ghani cũng tự hào tuyên bố mình là một người Baghdad "chính hiệu". Người thầy ấy chia sẻ một cách vấn vương về thời hoàng kim của Baghdad, những năm 1960 đến những năm 1980.

Đoạn phi‌ּm đe‌ּn trắng về nhà trường năm 1977 cho thấy những đứa trẻ đang múa trong bộ trang phục chuyên nghiệp. Trong lớp, giáo viên và nữ sinh mặc váy ngắn, còn nam sinh mặc áo vest và thắt nơ.

Mọi thứ nhanh chóng trở nên tồi tệ với Baghdad và trường Âm nhạc và Ballet Baghdad khi cuộc xâm chiếm của người Kuwait nổ ra năm 1990. Những biện pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc đã tàn phá nền kinh tế và làm gián đoạn các công trình xã hội của đất nước, khiến hàng trăm nghìn người dân nông thôn phải rời bỏ làng. Họ đến thành phố tìm việc, mang theo lối sống bảo thủ cố hữu khi còn sống ở làng.

Ngân khố quốc gia trống rỗng, những thầy giáo người Nga được cử tới các ngôi trường ở Baghdad giảng dạy phải về nước. Thành phố lâm vào hỗn loạn sau cuộc tấn công do Mỹ chỉ huy năm 2003. Ngôi trường bị cướp bóc nhiều ngày sau khi Tổng thống Saddam Hussein bị lật đổ. Sau đó, một phần nhà trường bị đốt phá.

Trong bối cảnh B.L, chủ nghĩa cực đoan tín ngưỡng nổi lên, nuôi dưỡng ballet và âm nhạc bị xem là đồ‌ּi bạ‌ּi và chống lại Hồi giáo. Trường đành phải gỡ bỏ biển để tránh sự chú ý. Những đứa trẻ giấu nhạc cụ của mình mỗi khi ra ngoài hoặc đi học về. Một số cảnh sát được giao nhiệm vụ bảo vệ tòa nhà yêu cầu trường phải chuyển chỗ, vì không muốn liên quan tới một cơ quan "đồ‌ּi bạ‌ּi".

Những cuộc đánh bom diễn ra hàng ngày, những vụ ám sát và cả bắt cóc buộc các bậc phụ huynh phải nhốt con cái mình trong nhà. Giáo viên âm nhạc và ballet giỏi nhất Iraq ở trường phải ra đi tìm cơ hội mới ở nước ngoài. Trong suốt giai đoạn cao trào của B.L, giữa những năm 2000, số sinh viên giảm xuống mức thấp, từ 100 đến 120 người, theo thầy Ghani.

An ninh trong thành phố được cải thiện, nhưng những vụ đánh bom vẫn tiếp diễn.

"Chúng tôi hy vọng đó chỉ là một giai đoạn và cuối cùng mọi thứ sẽ qua đi. Đây là một ngôi trường hiếm hoi trong thế giới Arab, và việc để nó tiếp tục thực hiện sứ mệnh của mình là rất quan trọng", phụ huynh Salam Arab nói. Cậu con trai Maysara 16 tuổi của Arab được xem như một trong những vũ công giỏi nhất trường.

Việc sùng đạo một cách bảo thủ, tràn ngập khắp xã hội Baghdad, cũng có ảnh hưởng lớn. Trường hiện có khoảng 500 sinh viên. Nhiều bậc cha mẹ lôi con mình ra khỏi các lớp học ballet năm chúng 12, 13 tuổi vì phản đối những nền tảng tín ngưỡng với con gái bị dỡ bỏ, khi các em được bạn nam ôm đỡ trong lúc biểu diễn, theo Zeina Akram Fayzy, giáo viên ballet 40 tuổi.

"Công sức nhiều năm rèn luyện chăm chỉ đổ xuống sông xuống biển. Nhà trường cần những đứa trẻ có tài năng và không bỏ cuộc", Fayzy than khóc.

Leezan Salam (phải), 1‌8 tuổ‌i, đang hướng dẫn sinh viên trong một buổi tập ở trường Âm nhạc và Ballet Baghdad thuộc quận Monsur, thành phố Baghdad. Ảnh: AP.

Leezan Salam, vừa tốt nghiệp năm nay, nói rằng khi mới bắt đầu học ballet ở trường, cô tập luyện cùng khoảng 30 người khác. Tới năm lớp 10, chỉ còn lại ba sinh viên.

"Tương lai của ballet ở Iraq thật ảm đạm. Không ai thực sự quan tâm tới nó", Salam, 1‌8 tuổ‌i có dáng vẻ gày gò và nước da ngăm đen, nói. Hiện, Salam vừa dạy các em nhỏ vừa theo đuổi nghiệp múa riêng, với hy vọng sẽ được biểu diễn một mình.

Trở lại với nữ sinh 12 tuổi Khalid. Cô bé cho biết những câu hỏi đạo đức quanh bộ môn múa không làm sứt mẻ nhiệt huyết của em.

"Mọi người nói múa vi phạm tín ngưỡng và là nỗi nhục nhã, nhưng bố mẹ cháu vẫn hạnh phúc cho con theo đuổi nghệ thuật này", Khalid chia sẻ. Khalid là con gái của đôi vợ chồng nghệ sĩ, bố là một diễn viên, còn mẹ là giám đốc của một đài truyền hình.

Với những cậu bé, múa có thể hơi mơ hồ. Maysara cho hay cậu không nói với mọi người rằng mình là diễn viên múa. "Những người hàng xóm biết cháu múa thường hay mỉa mai cháu", Maysara nói.

Nghe Maysara nói vậy, Moayed Nawar xen vào: "Cháu muốn múa một cách chuyên nghiệp. Cháu sẽ không dừng lại, ở nhà và giấu giếm về việc này".