Biết khó nhưng vẫn làm
Lâu nay, các nhà khoa học cho rằng việc khai thác triệt để làm lúa vụ 3 sẽ kéo theo nhiều hệ lụy: đất bạc màu, hệ sinh thái đa dạng bị đe dọa khi làm giảm nguồn lợi về thủy sản. Mới đây, Cục Trồng trọt lại khuyến khích tăng diện tích lúa vụ 3 trong năm nay.
Theo Cục Trồng trọt, diện tích gieo sạ vụ lúa vụ 3 ở ĐBSCL vượt qua ngưỡng 800.000ha. Trong khi đó hồi trung tuần tháng 3-2014, tại hội nghị, sản xuất và tiêu thụ lúa, gạo vùng ĐBSCL, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã kết luận đồng ý với chủ trương giảm 112.000ha đất trồng lúa ở ĐBSCL. Chính phủ sẽ có chính sách hỗ trợ cho vùng chuyển đổi đất lúa.
Vừa qua, hàng ngàn nông dân ĐBSCL phải khổ sở thu hoạch lúa vụ 3 khi gặp mưa dầm, khiến lúa thiệt hại trên diện rộng. Đây là rủi ro lớn nhất trong sản xuất lúa vụ 3 hiện nay, thường xuyên đối diện với thời tiết mưa dông liên tục, lũ sớm, triều cường chụp đồng.
“Cách đây hơn 10 ngày, thương lái đến đặt cọc mua với giá 4.600 đồng/kg. Song, khi lúa bị sập thương lái hạ giá xuống chỉ còn 3.100 đồng/kg, giảm 1.500 đồng/kg. Chẳng biết làm sao bây giờ”, lão nông Trần Văn Bảnh ở huyện Vị Thủy Hậu Giang chua chát nói.
Theo ông Bảnh, lúa bị đổ sẽ giảm giá mạnh, kéo theo nông dân phải tốn nhiều chi phí khi thuê nhân công cắt lúa thủ công. Nếu cắt bằng máy gặt đập liên hợp chi phí chỉ khoảng 3 triệu đồng/ha, cắt tay đến 7 - 8 triệu đồng/ha (gồm tiền cắt, thu gom và suốt lúa). Hình ảnh nông dân lặn hụp thu hoạch lúa trong mưa, dùng cộ trâu gom lúa vụ 3 trong mùa nước nổi hiện nay là “bước thụt lùi” đáng suy nghĩ!
Tại Tiền Giang, bà Lê Thị Yến, Trưởng phòng Kế hoạch - tổng hợp (Sở NN-PTNT) cho biết, hàng năm Tiền Giang xuống giống khoảng trên 30.000ha, tập trung chủ yếu ở các huyện phía Đông của tỉnh. Còn tại các huyện vùng Đồng Tháp Mười thì không khuyến khích người dân xuống giống, do bị ảnh hưởng của lũ.
Tại Long An, theo ông Sở NN-PTNT tỉnh, vụ lúa này Long An xuống giống khoảng 25.000ha, tập trung chủ yếu ở các huyện vùng hạ, như Cần Giộc, Cần Đước, Châu Thành, Tân Trụ. Nay tỉnh quy hoạch sản xuất vụ thu đông thêm 25.000ha ở các huyện vùng Đồng Tháp Mười, nhưng chủ yếu tập trung ở hai huyện Tân Hưng và Tân Thạnh.
Cần định hướng rõ
Thực tế, Cục Trồng trọt khuyến cáo tăng hay giảm diện tích lúa vụ 3 chỉ là “định hướng kỹ thuật”, quyết định quan trọng vẫn là nông dân làm chủ trên chính mảnh đất của họ. Những năm trước, lúa vụ 3 cũng chỉ được khuyến khích sản xuất ở vùng có đê bao vững chắc.
Nhưng nông dân vẫn xuống giống làm tuốt ở vùng chưa có đê bao an toàn. Những nông dân này bị gọi là “xé rào” xuống giống lúa vụ 3 ngoài vùng đê bao an toàn. Và trong số đó, nhiều nông dân vùng Tứ giác Long Xuyên lãnh đủ khi An Giang xã lũ, nước chụp đồng gây thiệt hại cho nông dân trồng lúa vùng Kiên Giang.
Có lúc lãnh đạo hai tỉnh này phải “ngồi lại” để bàn thời điểm xả lũ! Đáng suy nghĩ hơn, trong 3 năm gần đây, một số địa phương liên tục bị vỡ đê ở khu vực sản xuất lúa vụ 3, gây thiệt hại nặng cho nông dân. Đây là hậu quả nhãn tiền khi thân đê yếu nhưng địa phương vẫn bất chấp để nông dân sản xuất lúa vụ 3.
Tại các tỉnh có diện tích nằm trong vùng thường xuyên ngập lũ như An Giang, Đồng Tháp, Long An, nguy cơ sạt lở đê bao gây thiệt hại lớn… nên địa phương cũng đã khuyến cáo: Nơi nào an toàn thì làm lúa vụ 3, còn không phải chuyển đổi canh tác theo hướng khác, vừa đảm bảo sản xuất cho người dân cũng để cho đất có thời gian nghỉ ngơi.
Một chuyên gia nước ngoài khuyến cáo vựa lúa ĐBSCL nên nhìn nhận lại quá trình sản xuất lúa, gạo trong hai thập niên qua ai thắng, ai thua và những được mất của tài nguyên môi trường. Dễ thấy nhất tác hại của việc làm lúa vụ 3 là nguồn tài nguyên thủy sản cạn kiệt. Khi lượng cá tự nhiên cạn dần sẽ tác động đến sinh kế của nhiều người sống bằng nghề khai thác thủy sản.
“Làm lúa 3 vụ, có lợi trước mắt, sau đó có hại. Nói chung là chúng ta “tự nguyện” uống thuốc độc để chết từ từ”, ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, ví von một cách chua xót cho hệ lụy của việc sản xuất lúa vụ 3 gắn với tình trạng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật của nông dân hiện nay. Đó là “thông điệp” đáng suy nghĩ - gởi gắm cho những người “chủ trương” tăng diện tích lúa vụ 3!
