Những hao tổn có thể tìm cách xử lý được nhưng niềm tin về một môi trường đầu tư an toàn, lao động thạo nghề và kỷ luật thì rất lâu sau mới có thể lấy lại.

Vì thế trong vô vàn nguyên nhân không thể không nhắc đến một nguyên nhân cốt lõi là yếu tố phòng ngừa, giải tỏa mọi bức bối của người lao động, là vai trò đại diện thực sự của tổ chức công đoàn. Có hàng trăm lý do khách quan song không thể không thừa nhận một sự thật: Công đoàn lại đứng ngoài những bức xúc của công nhân.

Trong nhiều năm gần đây, sự bức xúc của công nhân với giới chủ thi thoảng lại bùng lên bằng một vài cuộc đình công, ngừng việc, lãn công, song hầu hết cuộc biểu lộ thái độ này đều bị coi là bất hợp pháp, bởi nó không phải do công đoàn lãnh đạo. Mỗi cuộc như thế kết thúc có vẻ như không có nhiều kinh nghiệm, bài học được rút ra cho các nhà làm chính sách, đặc biệt là cho tổ chức đại diện cho quyền lợi hợp pháp của người lao động. Trong cuộc gây rối ở các KCN ở Bình Dương vừa qua cũng thế, người ta chỉ thấy những kẻ lạ mặt kích động nhóm công nhân tuần hành chứ tuyệt nhiên không thấy người của công đoàn chủ động đề xuất hình thức, phương pháp, địa điểm để công nhân có thể bày tỏ thái độ với những vấn đề của đất nước. Ngay cả khi việc hủy hoại tài sản, cướp bóc, đốt phá đã diễn ra, việc vận động thuyết phục công nhân, đưa các tờ rơi hòa bình cũng lại do các nhóm tự phát tình nguyện làm chứ không phải là tổ chức công đoàn.

Theo điều lệ của tổ chức chính trị, xã hội này thì công đoàn là người đại diện quyền lợi của giai cấp công nhân. Là đại diện quyền lợi thì chẳng cần giảng giải ai cũng hiểu muốn đại diện một cách thực chất, hiệu quả, chủ động thì ít nhất cũng phải nắm được tâm tư, nguyện vọng của thành viên. Cao hơn là phải thực sự đóng vai trò dẫn dắt, bồi đắp tinh thần và đạo đức nghề nghiệp cho thành viên để qua đó định hướng thành viên góp phần xây dựng đất nước, loại trừ các tiêu cực có thể gây hậu quả cho xã hội...

Thế nhưng qua các cuộc gây rối lợi dụng công nhân ở nhiều nơi vừa qua thấy tổ chức này ở quá xa các thành viên của mình.

Vì thế trong nhiều bài học cần rút ra sau các cuộc gây rối vừa qua không thể không có bài học cho các tổ chức đang được coi là đại diện là phải làm sao cho thực chất, vì một khi ở quá xa thành viên thì kẻ khác sẽ làm thay vai trò định hướng và dẫn dắt.

Khi ấy hậu quả sẽ còn lớn hơn.