Vụ tai tiếng này liên quan nữ Tổng thống Dilma Rousseff, do vụ mua bán này xảy ra vào thời bà làm chủ tịch Hội đồng quản trị Petrobras.

Bà Rousseff khẳng định vào năm 2006, giám đốc quốc tế Nestor Cervero của Petrobras nộp báo cáo cho bà nhưng giấu các chi tiết chính về nhà máy lọc dầu mà Petrobras mua của Transcor Astra, một công ty kinh doanh hàng hóa của Bỉ.

Món hàng mua hớ

Năm 2006, Petrobras mua 50 % cổ phần nhà máy này ở Houston (bang Texas, Mỹ). Nhưng hai năm sau, Transcor Astra tung ra “lỗ thủng”mà lãnh đạo Petrobras không được biết: một điều khoản buộc công ty này mua 50 % cổ phần còn lại.

Petrobras từ chối mua nhưng thua kiện ở một tòa án trọng tài kinh tế tại Mỹ. Phải chịu cộng thêm chi phí pháp lý khá lớn cùng tiền lãi, tính ra Petrobras phải chi 1,1tỷ USD để mua nhà máy mà Astra chỉ tốn 42, 5 triệu USD khi mua nó năm 2005 !

Ngày 21-3, lãnh đạo Petrobras họp khẩn cấp, quyết định cách chức Cervero mà không nêu lý do. Trước đó vào ngày 19-3, báo O.Estado de Sao Paolo nêu bà Rousseff ủng hộ hợp đồng mua lại nhà máy trên nên lãnh đạo Petrobras thông qua. Trong bản tuyên bố, bà Rousseff nêu: “Nếu được biết, có lẽ HĐQT sẽ không quyết thông qua hợp đồng ấy”, và bà nói thêm rằng mãi đến năm 2008, HĐQT mới biết các điều khoản trên.

Bà Rousseff công khai bảo vệ vai trò của mình trong quyết định mua nhà máy, qua lời tuyên bố quy trách nhiệm Cervero làm bản báo cáo “không đầy đủ và nhiều kẽ hở”, như không có chi tiết phải mua 50 % cổ phần còn lại,hoặc một điều khoản khác vốn bảo đảm cho Transcor Astra hưởng lời 6 % hàng năm, không cần biết điều kiện thị trường thế nào.

Phe đối lập đòi điều tra

Vụ mua bán này đang bị ngành công tố liên bang Brazil tiếp tục điều tra sau khi mở nó từ năm ngoái. Báo Estado de Sao Paulo đưa tin cựu Tổng thống Cardoso ủng hộ việc lập một ủy ban điều tra liên đảng để làm rõ vụ mua bán này.  Từng làm Tổng thống từ năm 1995 đến 2002, ông Cardoso nói Quốc hội Brazil cần can thiệp để làm sáng tỏ vụ việc, vì Petrobras là một biểu tượng về khả năng quản lý và kỹ thuật của Brazil.

Các chính khách đối lập cũng tranh thủ chỉ trích chính phủ vốn gồm Bộ trưởng Tài chính Guido Mantega đang là chủ tịch HĐQT Petrobras. Nghị sĩ Rubens Bueno thuộc đảng Xã hội vì dân nói ông sẽ mời Cervero đến Hạ viện nói chuyện về bản báo cáo của ông ta trình HĐQT Petrobras hồi năm 2006.

Bueno cũng đặt dấu hỏi bà Rousseff có xứng đáng làm lãnh đạo, khi xem ra bà quyết định ủng hộ một vụ mua bán lớn “mà chẳng hề đọc chữ nào trong bản hợp đồng”. Ông nói: “Đảng Lao động cầm quyền đã bôi bẩn tên tuổi công ty lớn nhất nước, vốn hiện đối diện lỗ lã, đầu tư khó khăn cùng nhiều tai tiếng tham nhũng”

Bueno đề nghị Quốc hội mở cuộc điều tra, với lý do đảng Lao động “sử dụng Petrobras để thực hiện những vụ làm ăn mờ ám nay liên quan đến bà Tổng thống. Người ta không thể lãnh đạo HĐQT của một công ty lớn như Petrobras rồi nói là mình bị lừa”.

Trước lời chỉ trích này, đảngLao động và Phủ Tổng thống Brazil chưa có lời bình luận nào.

Các cáo buộc này kéo đến vào thời điểm “tế nhị” cho Petrobras, một tập đoàn nhà nước đang phải lo giảm mức nợ quá cao, do chính phủ Brazil chủ trương giữ giá xăng trong nước thấp để kéo giảm lạm phát.

Việc này khiến công ty phải nhập khẩu gasoline mà chịu lỗ, trong khi phải quản lý một dự án lớn là phát triển các mỏ dầu ngoài biển từng được phát hiện hồi thập niên 2000.

Petrobras phải vay nợ lớn để có tiền cho các dự án này, nên cổ phần của nó đã giảm 25 % giá trị và đang bị mua bán ở mức giá thấp nhất tính từ năm 2008, do người ta “ngán tới cổ” vụ nợ to như núi cùng các kế hoạch khai thác dầu khí bị trì trệ. Petrobras đã trở thành một đơn vị dầu mỏ lớn mắc nợ nặng nhất thế giới, với món nợ tổng cộng 94, 6 tỷ USD vào cuối năm 2013!.

Nhận hối lộ 132 triệu USD

Gần đây nhất, Quốc hội Brazil bỏ phiếu thuận thông qua việc lập một ủy ban điều tra vụ các quan chức Petrobras nhận hối lộ 132 triệu USD của công ty cho thuê tàu viễn dương SBM Offshore NV (của Hà Lan), một quyết định được xem là thất bại cho bà Rousseff, ứng cử viên sáng giá trước cuộc bầu cử TT vào tháng 10-2014.

Nghi án “ăn bẩn” này nổi lên hồi năm 2013, khi một cựu nhân viên SBM Offshore tải lên mạng internet một số tài liệu về giai đoạn đầu của những cuộc họp nội bộ, bàn về “tiềm năng chung chi bẩn” tại nhiều nước từ năm 2007 đến năm 2011.

Phía SBM Offshore nói tài liệu bị “xì” này đã quá cũ, và ám chỉ rằng cựu nhân viên ấy tung lên mạng vì muốn tống tiền họ. Cuộc điều tra nội bộ của họ tập trung vào vụ “chung chi” ở hai quốc gia châu Phi, và công ty đang phối hợp với chính quyền Hà Lan và Mỹ trong cuộc điều tra này.