Giới khoa học từng nghĩ rằng khủng long thống trị muôn loài trong 160 triệu năm vì chúng có thể đạt tới nhiều kích cỡ để phù hợp với nhiều hệ sinh thái. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy, chúng vươn tới vị trí thống soái hoàn toàn nhờ những yếu tố may mắn ngẫu nhiên.

"Trong một thời gian dài người ta nghĩ rằng có điều đặc biệt nào đó đã giúp khủng long trở thành động vật thành công nhất trong kỷ Triat, tức 30 triệu năm đầu tiên trong lịch sử của chúng, nhưng điều đó không đúng", Steve Brusatte, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Columbia (Mỹ), phát biểu.

Đối thủ đáng gờm nhất của khủng long trong kỷ Triat (khoảng 251 tới 199 triệu năm trước) là loài crurotarsan, tổ tiên của cá sấu hiện đại.

Cả khủng long và crurotarsan đều thoát khỏi họa diệt chủng sau một sự kiện khủng khiếp cách đây khoảng 228 triệu năm. Nhưng vào cuối cuối kỷ Triat (cách đây khoảng 200 triệu năm), khí hậu Trái đất nóng lên với tốc độ chóng mặt và chỉ có một tỷ lệ nhỏ crurotarsan sống sót qua giai đoạn ấy. Trong khi đó, khủng long vẫn tồn tại cho tới ngày nay dưới dạng các loài gia cầm. Những con crurotarsan sống sót dần tiến hóa thành cá sấu.

Để tìm hiểu xem tại sao khủng long có khả năng tồn tại cao hơn crurotarsan, các nhà khoa học của Đại học Columbia so sánh tốc độ tiến hóa của các động vật bò sát và những khác biệt về mặt hình thái giữa chúng dựa trên 437 đặc điểm từ 64 bộ xương của khủng long, crurotarsan, gia cầm hiện đại và cá sấu. 

Người ta từng cho rằng khủng long thống trị muôn loài vì chúng có khả năng thích ứng với nhiều sinh cảnh khác nhau. Ảnh: xenophilia.com.

Nhóm nghiên cứu không tìm thấy bất kỳ khác biệt nào trong tốc độ tiến hóa giữa khủng long và crurotarsan. Nếu khủng long có ưu thế hơn crurotarsan, chúng phải tiến hóa nhanh hơn.

Sự khác biệt về mặt hình thái ở crurotarsan lớn hơn nhiều so với khủng long. Nói theo cách khác, chúng có nhiều kiểu hình dáng, thức ăn và lối sống hơn. Điều đó có nghĩa là chúng có ưu thế hơn khủng long.

"Nếu ai đó trong chúng ta có mặt ở kỷ Triat, người ấy sẽ nói rằng crurotarsan sẽ thống trị Trái đất trong 130 triệu năm tới, chứ không phải khủng long", Steve Brusatte nói.

Khủng long chỉ giành thắng lợi trước đối thủ khi crurotarsan bị tiêu diệt gần hết ở cuối kỷ Triat. Vậy tại sao khủng long lại vượt qua được giai đoạn nóng lên toàn cầu cách đây 200 triệu năm, trong khi crurotarsan (trừ một vài dòng giống của cá sấu) biến mất?

"Chúng tôi chưa thể trả lời câu hỏi đó, nhưng chúng tôi cho rằng chả có gì khác ngoài sự may mắn", Steve nhận định.