Từ năm 2007, TPHCM thí điểm xây dựng lực lượng thanh tra xây dựng cấp quận – huyện, phường - xã trên cơ sở tổ chức lại Đội Quản lý trật tự đô thị quận - huyện và Tổ Quản lý trật tự đô thị phường - xã - thị trấn. Nhiệm vụ của lực lượng này là quản lý trật tự xây dựng và trật tự đô thị trên địa bàn.

Tuy nhiên, cuối tháng 3/2013, Chính phủ chính thức ban hành Nghị định về Tổ chức và hoạt động của thanh tra ngành Xây dựng. Theo đó, Chính phủ chỉ đạo chấm dứt thực hiện quyết định số 89/2007/QĐ-TTg về việc thí điểm xây dựng thành lập thanh tra xây dựng cấp quận – huyện và thanh tra xây dựng cấp phường – xã – thị trấn tại Hà Nội và TPHCM.

Theo Nghị định trên, thanh tra ngành xây dựng chỉ có 2 cấp là thanh tra Bộ Xây dựng và thanh tra Sở Xây dựng. Riêng ở Hà Nội và TPHCM sẽ cho thanh tra Sở Xây dựng tổ chức các Đội thanh tra xây dựng tại địa bàn các quận, huyện. Nghị định này sẽ có hiệu lực từ ngày 15/5/2013.

Để thực hiện nghị định trên, TPHCM đã quyết định tổ chức lại lực lượng thanh tra xây dựng bằng cách đưa phần lớn thanh tra xây dựng quận – huyện, phường – xã trước đây về cơ cấu thanh tra Sở Xây dựng. Do đó, thanh tra Sở Xây dựng mở rộng ra thành nhiều đội gồm đội hành chính tổng hợp; đội tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; các đội thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành; các đội thanh tra cơ động và 24 đội thanh tra địa bàn trực thuộc Sở đặt tại 24 quận, huyện.

Các cán bộ, công chức được đưa về thanh tra Sở Xây dựng đều là những người có trình độ đại học (chuyên ngành xây dựng, kiến trúc quy hoạch, luật, kinh tế hoặc đất đai) hoặc là công chức đã được bổ nhiệm ngạch thanh tra viên, công chức đã hoàn tất hồ sơ bổ nhiệm ngạch thanh tra viên.

Nhân viên thanh tra xây dựng quận – huyện không phù hợp trình độ, dôi dư sau khi chuyển giao một bộ phận về thanh tra Sở Xây dựng sẽ được tổ chức lại thành Đội Quản lý trật tự đô thị. Do đó, TPHCM sẽ có 24 Đội Quản lý trật tự đô thị tại 24 quận – huyện. Theo quyết định trên, mỗi Đội Quản lý trật tự đô thị sẽ có 1 đội trưởng và 1 – 2 đội phó.

Như vậy, sau 6 năm thí điểm, thanh tra xây dựng quận – huyện tại TPHCM nay chia tách thành 2 lực lượng là Đội thanh tra địa bàn trực thuộc thanh tra Sở Xây dựng và Đội Quản lý trật tự đô thị trực thuộc Phòng Quản lý đô thị quận – huyện