- Câu chuyện về ngày tận thế 21/12 đang trở thành đề tài bàn luận sôi nổi trên các diễn đàn và mặt báo. Giáo sư đánh giá thế nào về các thông tin này?

- Lịch người Maya sẽ kết thúc vào 21/12/2012 khiến nhiều người nghĩ đó là dấu hiệu ngày tận thế. Ở bắc bán cầu, ngày 21/12 là ngày đông chí, thời điểm khởi đầu mùa đông có ngày ngắn nhất và đêm dài nhất trong năm.

Vào thời điểm này, mặt trời ở vị trí thấp nhất trên hoàng đạo (quỹ đạo biểu kiến của mặt trời nhìn từ trái đất) và xuất hiện không cao trên bầu trời. Mỗi năm cũng thời gian này, mặt trời trong quá trình di chuyển trên hoàng đạo đột nhập vào hướng chòm sao Nhân Mã (Sagittarius) và đồng thời thẳng hàng với trung tâm Ngân Hà (nhưng không phải là sát ngay cạnh trung tâm Ngân Hà). Những sự kiện thuần túy khoa học trên là có thật, song việc lý giải tác động của những hiện tượng thiên nhiên đối với nhân loại trên trái đất thì không có tính thực tế.

Căn cứ vào những hiện tượng thiên nhiên, các nhà tiên tri cho rằng, vì nhân của Ngân Hà là một lỗ đen khổng lồ nặng bằng hàng triệu lần mặt trời, nên có khả năng hút đủ mọi thứ xa gần, làm tiêu tan cả trái đất. Việc hệ Mặt Trời di chuyển vào hướng trung tâm Ngân Hà xảy ra tuần hoàn hàng năm mà không gây tai hại cho nhân loại trên trái đất. Điều đáng chú ý là toàn bộ hệ mặt trời trong đó có trái đất cách trung tâm Ngân Hà và lỗ đen những 25.000 năm ánh sáng (250 triệu tỷ km).

Tính toán sơ bộ dựa trên định luật hấp dẫn phổ biến cho thấy, ở khoảng cách cực kỳ lớn như thế thì tác động của lực hút hấp dẫn của lỗ đen đối với trái đất chỉ yếu bằng một trăm tỷ lần tác động lực hấp dẫn mặt trời. Trái đất tồn tại hàng tỷ năm bên cạnh mặt trời thì không có lý do gì bỗng nhiên lại bị một thiên thể ở tận xa lắc xa lơ tàn phá. Mặt trời, tuy sắp trải qua một thời kỳ hoạt động tối đa với chu kỳ 11 năm, nhưng nó sẽ phun ra những hạt vật chất chủ yếu làm nhiễu hệ thống vô tuyến viễn thông, chứ không có ảnh hưởng đến đời sống con người trên bề mặt trái đất.

Còn có những lý do khác đưa ra để tiên đoán ngày tận thế như sự tồn tại cuả một thiên thạch hoặc một hành tinh X vô danh nào đó có khả năng đâm vào trái đất. Thực tế, các nhà thiên văn thường xuyên quan sát bầu trời đều không phát hiện được sự hiện diện cuả một thiên thể nào có khả năng va chạm với trái đất trong tháng 12. Một nguyên nhân nữa được đề xuất là trục từ trường lưỡng cực của trái đất có khả năng sẽ đảo ngược, cực bắc từ trường trở thành cực nam và ngược lại. Tuy nhiên, cứ sau khoảng một trăm nghìn năm, sự đảo ngược cực từ trường mới có thể xảy ra. Quá trình đảo ngược cực từ trường không phải là đột ngột mà kéo dài hàng nghìn năm. Dù sao, hiện tượng này cũng không có ảnh hưởng đến sự sống trên trái đất.

Dựa vào những thông tin trên, chúng ta hãy tin rằng tận thế sẽ không xảy ra ngày 21/12.

- Từng có rất nhiều dự báo về ngày tận thế tương tự trước đây. Nhưng tin đồn ngày tận thế 21/12 tới lại thut hút quan tâm của nhiều người hơn cả. Theo giáo sư nguyên nhân do đâu?

- Ngày tận thế được tiên đoán nhiều lần trong quá khứ và luôn gây ra nỗi lo âu trong quần chúng. Lý do mà nhiều người tin vào ngày tận thế là dựa trên thuật chiêm tinh và siêu hình học, hoặc những hiện tượng trong thiên nhiên mà họ tưởng là có tác động thực sự đến sự kiện tiên đoán. Lần này, sự tiên đoán chủ yếu phát sinh từ cách lý giải bộ lịch cuả nền văn minh cổ đại Maya, một bộ tộc thổ dân ở vùng Trung Mỹ.

Tin đồn tận thế 21/12 tới thu hút sự chú ý của nhiều người có thể do nền văn minh Maya luôn giữ vị thế uy tín trong lịch sử, đây là nền văn mình có tầm hiểu biết cao trong lĩnh vực thiên văn và tính toán lịch với những công trình kiến trúc xây đền đài và kim tự tháp. Khoa học hiện đại, đặc biệt ngành thiên văn cung cấp nhiều thông tin về những hiện tượng trong vũ trụ nên các nhà tiên tri có thêm “cảm hứng” trong công việc tiên đoán ngày tận thế.

Dưới góc độ khoa học thì trái đất sẽ không tồn tại được mãi mãi. Trước hết, hệ Mặt Trời chỉ có tuổi thọ 10 tỷ năm và hiện mặt trời đang ở tuổi trung niên. Trong vòng 5 tỷ năm nữa, mặt trời sẽ trở thành ngôi sao khổng lồ vì nó sẽ phồng lên rất nhiều; khí quyển của trời khi đó sẽ bao trùm cả trái đất. Dù nhiệt độ bề mặt mặt trời sẽ giảm đi một nửa trong quá trình giãn nở, nhưng vẫn ở mức cao khoảng 3.000 độ - đủ nóng để thiêu hủy sự sống trên trái đất.

Thiên hà Tiên Nữ cũng đang tiến về phía Ngân Hà với tốc độ khoảng 700.000 km/giờ. Trong vòng 4 tỷ năm nữa, Tiên Nữ sẽ lao vào Ngân Hà và ảnh hưởng đến số phận hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, những thiên tai này xảy ra trong tương lai quá xa xôi, hiện chưa phải là mối lo ngại đối với nhân loại.

- Ngoài nguy cơ mà như giáo sư nói là 5 tỷ năm nữa mới đến, có những mối nguy nào gần hơn đang đe dọa trái đất của chúng ta?

- Ngoài những thiên tai có thể xảy ra trong tương lai xa xôi hàng tỷ năm, chúng ta cũng phải kể đến khả năng thiên thạch va chạm với trái đất. Hành tinh chúng ta ra đời cùng thời với các hành tinh khác trong hệ mặt trời cách đây 5 tỷ năm.

Quá trình hình thành hệ mặt trời để lại những vụn dưới dạng thiên thạch kích cỡ lớn bé khác nhau. Do đó, thiên thạch có khả năng rơi xuống và tàn phá phần nào bề mặt trái đất, như từng xảy ra năm 1908 tại vùng Tunguska (Siberia). Thiên thạch này lớn khoảng 100 m và khi rơi xuống đã san phẳng một vùng đất đai rộng khoảng 2.000 km vuông. Một thiên tai có sức tàn phá như thế được ước tính là có khả năng xuất hiện vài nghìn năm một lần. Sự va chạm với những thiên thạch lớn hơn lại càng hiếm.

Trái đất cũng có thể bị hủy hoại bởi loài người. Sự biến đổi khí hậu do khí thải công nghiệp gây ra cũng có thể làm tổn thương trái đất và sự sống trở nên khó khăn. Thời hạn xảy ra tai họa này chưa được dự đoán trước.

- Theo giáo sư, liệu "ngày tận thế "21/12 tới có thể là cách mà nền văn minh cổ đại ám chỉ một thiên tai nào đó như lũ lụt hay động đất không?

- Trong kinh thánh có nhắc tới hiện tượng "Đại hồng thủy", một trận lũ lụt khủng khiếp xảy ra từ thời xa xưa trên toàn cầu do Thiên Chúa trừng phạt nhân loại. Sự kiện này chỉ là một huyền thoại không được giải thích bằng khoa học.

Ngày nay, các nhà khí hậu tiên đoán trái đất có thể xuất hiện những đợt lũ lụt và hạn hán trầm trọng gây ra thiệt hại lớn về người và của, nhiều vùng đất đai phì nhiêu sẽ giảm bớt. Thảm họa thiên tai này là hậu quả của hiện tượng biến đổi khí hậu, do loài người sử dụng quá nhiều nhiên liệu thải ra khí làm ô nhiễm môi trường.

Vụ sóng thần làm nổ lò phản ứng điện nguyên tử Fukushima, Nhật Bản cũng gây ra thảm họa có thể coi là một "tiểu hồng thủy”. Một năm sau, những đống vật liệu rác rưởi của thảm họa sóng thần còn trôi dạt tới tận bờ bên kia Thái Bình Dương, vùng bờ biển California, Mỹ. Nhân loại có khả năng khống chế được những thảm họa nhân tạo bằng cách sử dụng những loại năng lượng sạch, vừa an toàn và vừa không tạo ra hiệu ứng nhà kính.

- Nhiều căn cứ khoa học đưa ra đều phủ nhận ngày tận thế tới, nhưng theo giáo sư, vì sao nhiều người vẫn lo sợ và nghĩ rằng ngày đó có thật?

- Tôi xin khẳng định lần nữa, những lý do khoa học mà các nhà tiên tri nêu lên không thích hợp để chứng minh là tận thế sẽ xảy ra ngày 21/12. Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) từng nhiều lần đề cập đến vấn đề này. Các nhà khoa học tiếng tăm của NASA thường xuyên trả lời những câu hỏi liên quan đến khả năng có hay không ngày tận thế trong tháng 12. Họ đưa ra lý do tại sao những hiện tượng thiên nhiên mà các nhà tiên tri viện dẫn để tiên đoán ngày tận thế không ảnh hưởng đến trái đất. Dù sao, đa số nhân dân toàn cầu dường như vẫn bình chân như vại và tò mò đợi ngày được coi là ngày tận thế. Cũng như tác giả những chương tiểu thuyết ngày xưa, chúng ta có thể tạm kết luận là “hạ hồi sẽ phân giải”.

Nguyễn Quang Riệu sinh năm 1932 tại Hải Phòng. Ông đang định cư ở Pháp. Là giáo sư, tiến sĩ tại Đại học Sorbonne, Paris, giám đốc nghiên cứu tại Đài thiên văn Paris, ông đã công bố trên 150 công trình khoa học về vật lý thiên văn trên các tạp chí khoa học quốc tế. Ông cũng là Giám đốc Nghiên cứu Danh dự của Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu khoa học Pháp (CNRS). Năm 1973, ông nhận giải thưởng của viện Hàn lâm Khoa học Pháp sau khi đã phát hiện và xác định chính xác vị trí xảy ra vụ nổ trong chòm sao Thiên Nga (Cygnus X3). Ông được coi là một trong số rất ít nhà khoa học gốc Việt trên thế giới không ngại dấn thân và đạt được những thành công trong ngành thiên văn học, một ngành khoa học đến giờ vẫn còn non trẻ và ít có điều kiện phát triển tại Việt Nam.