Trong di chỉ khảo cổ mới mở gần đây ở khu vực trung tâm chuỗi khách sạn Quintana Roo tại San Miguelito, gần thành phố Cancun thuộc bang Quintana Roo (miền Đông Nam Mexico), hàng chục bộ xương người được khai quật bên trong 11 toà nhà có niên đại từ thời kỳ Late Postclassic (cuối Hậu Cổ điển) của người Maya (1200 - 1550).

Theo các chuyên gia viện Nhân chủng học và Lịch sử quốc gia Mexico (INAH), có ít nhất 30 ngôi mộ thuộc về những đứa trẻ từ 3-6 tuổi, phần lớn số đó chết vì đói hoặc nhóm bệnh liên quan với những dấu hiệu của suy dinh dưỡng và thiếu máu cấp tính. Tất cả đều xuất hiện vào thế kỷ 16 – giai đoạn mà “tỷ lệ t‌ử von‌g trẻ em ở mức rất cao, có thể bắt nguồn từ tình trạng sức khỏe kém và suy dinh dưỡng”, nhà khảo cổ học Sandra Elizalde cho biết.

“Vài đứa trẻ được chôn kèm với nhiều hiện vật bằng gốm thô đại diện cho xã hội nghèo khó thời bấy giờ bao gồm một tượng chim ruồi nhỏ và bức tượng khác mô tả hình ảnh người phụ nữ lớn tuổi với nhiều nếp nhăn trên khuôn mặt”, Elizalde chia sẻ thêm.

Nằm ở vị trí chiến lược ngay lối vào Lagoon Nichupte, San Miguelito từng là một trung tâm thương mại quan trọng của người Maya giai đoạn 1200-1350 sau CN với thế mạnh khai thác tài nguyên biển”, Adriana Velazquez Morlet, giám đốc Trung tâm INAH ở Quintana Roo, nói. Nền văn minh này từng đạt được rất nhiều thành tựu lớn về xây dựng, kiến trúc, toán học, thiên văn học…

Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn kể từ lúc người Tây Ban Nha đến bán đảo Yucatan thế kỉ 16. “Trong cuộc chinh phục kéo dài 20 năm ấy, tất cả các tuyến đường thương mại của người Maya thuộc Trung Mỹ (phía nam Bắc Mỹ) đã bị cắt đứt”, theo Velazquez Morlet.

Bên cạnh hài cốt trẻ nhỏ, nhóm khảo cổ cũng tìm thêm 17 ngôi mộ người lớn khác chưa thể xác định, ngoài ra còn có những mảnh vỡ của một bức tranh tường vẽ hình động vật, đồ gốm, công cụ đá và hoa tai làm bằng vỏ một loài sinh vật biển.