Ngày nay, nói đúng hơn là từ thập niên 60 của thế kỷ trước, giới sử học đã đánh giá lại vai trò của Hồ Quý Ly và những cải cách của ông theo quan điểm sử học mới, hoàn toàn khách quan, khoa học. Chúng ta không thể phủ nhận những đóng góp tích cực của Hồ Quý Ly đặc biệt là trong công cuộc xây dựng đất nước.

Hồ Quý Ly giữ ngôi vua từ tháng 3 năm Canh Thìn (1400) đặt niên hiệu Thánh Nguyên năm thứ nhất. Có thể nghĩ rằng năm 1400 chuyển ngôi từ họ Trần sang họ Hồ là mốc thời gian quan trọng, nhưng xét trong quá trình vận động và biến đổi xã hội Đại Việt, thì năm 1400 không phải là cái mốc quan trọng. Hồ Quý Ly lên ngôi là thời gian tiếp tục triển khai các công việc, các chủ trương đường lối, chính sách mà ông đã ban hành từ khi Trần Nghệ Tông qua đời (năm Giáp Tuất 1394) sáu năm trước là vương triều Hồ không có vua Hồ và từ tháng 3 năm Canh Thìn (1400) là vương triều Hồ do vua Hồ trị vì.

Hồ Quý Ly giữ ngôi 10 tháng rồi nhường ngôi lại cho con trai thứ là Hồ Hán Thương và lui về làm Thái thượng hoàng, tiếp tục điều hành việc nước. Căn cứ vào điều kiện lịch sử cụ thể ta có thể hiểu vương triều Hồ theo hai thời kỳ: Thời kỳ dựng nước từ 1400 đến tháng 3 năm Bính Tuất (1406) và thời kỳ tiếp theo cho đến tháng năm năm Đinh Hợi (1407) là thời kỳ chống giặc Minh xâ‌m lượ‌c.

Vấn đề xây dựng nước của Hồ Quý Ly

Về kinh tế - xã hội: Hồ Quý Ly tiếp tục chính sách hạn điền. Chính sách này được bắt đầu từ năm 1397 và được bổ sung thêm bằng khai báo ruộng đất năm 1398 và được tiến hành trong 5 năm (1348 - 1402) mới kết thúc. Chính sách này được triển khai một cách triệt để và rộng khắp, tiếp đến là chính sách hạn nô (giảm bớt nô tỳ). Trong lúc đang tiến hành chính sách hạn điền, năm 1401, Hồ Quý Ly đưa ra chính sách hạn nô.

Sử chép: "Hán Thương lập phép hạn gia nô, chiếu theo phẩm cấp được có số lượng khác nhau, còn thừa phải dâng lên, mỗi tên được trả 5 quan tiền. Người nào đáng được gia nô phải xuất chúc thư ba đời. Nô người nước ngoài thì không theo luật này. Các nô thì thích vào trán đề dấu; quan nô thì thích hình viên ngọc hoả châu, có khi lấy bổ sung vào quân điện tiền; của công chúa thì thích hình cây dương, cây đường; của quan nhất phẩm thích một khuyên đen; của quan nhị phẩm trở xuống thì thích hai khuyên đen" (Đại Việt sử ký toàn thứ tập II).

Việc hạn nô không chỉ giới hạn nô tỳ cho từng cấp, từng người (có người cho rằng chính sách này là nhằm đánh vào quý tộc nhà Trần), mà chính sách hạn nô có mục tiêu rộng hơn. Qua thực tế, những quan chức có nhiều gia nô là một trở ngại lớn trong việc quản lý xã hội, bởi lực lượng gia nô của các quan chức đại thần và củ‌ּa qu‌ּý bà thường cậy thế chủ đánh đập quan quân, đè nén dân lành và ép buộc nhà vua.