Gần đây nhất, 12 bức tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn của cố KTS Trần Tiến Đạt bị từ chối cho treo trong triển lãm Làng quê Việt và Tấm (từ ngày 10 đến 19-10 tại Hội Mỹ thuật TP.HCM). Từ phía gia đình, bà Nguyễn Thị Thúy Nhiên - vợ của KTS Trần Tiến Đạt - chia sẻ bà cảm thấy buồn vì nếu có những bức tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn kia thì triển lãm tưởng nhớ chồng bà sẽ trọn vẹn hơn. Bà cũng băn khoăn không hiểu tại sao những bức tranh này đã được triển lãm tại Hà Nội năm 2006, nhưng ở TP.HCM lại bị cấm?

Sự việc trên như xới lên một lần nữa nỗi bức xúc âm ỉ lâu nay của những người ở Hội Mỹ thuật TP.HCM rằng phải chăng cơ quan quản lý thường tỏ ra “dị ứng” với thể loại tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn? Họa sĩ Uyên Huy trao đổi với Báo về vấn đề này:

Họa sĩ Uyên Huy - Ảnh: Quang Huy

- Thưa ông, phải chăng 12 bức tranh của cố KTS Trần Tiến Đạt là “vi phạm thuần phong mỹ tục”, hoặc “trái với Pháp Luật” nên không được treo?

- Không phải. Đó là những bức tranh đẹp. KTS Đạt không vẽ đặc tả, bút pháp của anh phóng khoáng, chấm phá, bỏ lửng... Anh là một người tài hoa thật sự. Những bức tranh bị cấm của anh dưới góc độ thẩm định của hội chúng tôi là đẹp hoàn toàn.

- Vậy thì quan điểm của ông ra sao về “lệnh cấm” của Sở VH- TT&DL TP.HCM trong trường hợp này? Phải chăng những bức tranh bị từ chối đơn giản vì nó là... tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn?

- Tôi thấy quyết định này chưa thỏa đáng, chưa thuyết phục. Có thể những người cấp phép không đủ hiểu về tranh, tượng khỏa thân. Tôi nhắc lại rằng trên thế giới, tranh tượng khỏ‌ּa thâ‌ּn là một ngành nghệ thuật chính thống. Nhà trường cũng đào tạo về vẽ khỏ‌ּa thâ‌ּn. Họa sĩ chuyên nghiệp ai cũng vẽ khỏ‌ּa thâ‌ּn. Cho nên nếu cấm tranh, tượng khỏ‌ּa thâ‌ּn sẽ là một việc làm không giống ai.

- Hội cũng là một tổ chức chuyên môn, vậy đâu là tiếng nói của hội trong việc bảo vệ những tác phẩm khỏ‌ּa thâ‌ּn có giá trị thẩm mỹ trước những thành kiến quy tất cả vào sự dung tục?

- Về mặt quản lý, Sở VH-TT&DL có quyền đó, nghĩa là cho treo hoặc không cho treo. Có những tác phẩm sở yêu cầu phải có ý kiến của hội thì chúng tôi cũng có ý kiến, nhưng họ vẫn không cho treo thì... đành thôi. Bản thân ở khâu đầu vào chúng tôi đã loại nhiều tác phẩm dung tục rồi. Ở đây, điều tôi muốn nói là cần có sự đồng bộ về thẩm mỹ giữa cơ quan quản lý và cơ quan chuyên môn.

Nhà nước cấm tác phẩm đồ‌ּi trụ‌ּy, vi phạm thuần phong mỹ tục, trái Pháp Luật... là đúng, là thỏa đáng. Nhưng không phải cứ vẽ khỏ‌ּa thâ‌ּn là xấu, là đồ‌ּi trụ‌ּy. Tôi nghĩ có những người làm quản lý không kinh qua môi trường mỹ thuật, không hiểu và cảm thông với hoạt động sáng tạo. Người làm quản lý không định giá được thẩm mỹ tranh, tượng khỏ‌ּa thâ‌ּn nên sợ trách nhiệm. Nhưng người làm quản lý cũng cần xem lại thẩm mỹ về khỏ‌ּa thâ‌ּn, bởi vì cứ cấm như vậy là áp đặt.

- Vậy việc cấm hay không cấm tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn có dựa trên một quy chế cụ thể nào từ phía cơ quan quản lý không, thưa ông?

- Không có một quy chế nào cụ thể, mà tiêu chí cũng không rõ ràng. Cho nên cơ quan quản lý cấm mà chúng tôi cũng không biết giải thích sao với anh em hội viên. Năm 2010, họa sĩ lão thành Trang Phượng (nguyên phó Ban tư tưởng Thành ủy TP.HCM) bị từ chối cho trưng bày một bức tranh vẽ thiếu nữ tắm suối từ xa xa. Đến khi họa sĩ Trang Phượng phản ứng dữ, họ mới xin lỗi ông. Năm 2011, tranh khỏ‌ּa thâ‌ּn của họa sĩ Việt kiều Nguyễn Huy Khuê cũng bị từ chối. Sau khi điều đình, Sở VH-TT&DL mới quyết là Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM tổ chức phải chịu trách nhiệm. Như tôi đã nói, vấn đề là cơ quan quản lý ngại trách nhiệm.