Dấu tích xưa bên sông Thiên Đức
Đứng trên đê thôn Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh nhìn về phía con sông Đuống sẽ thấy một vùng cây cối tốt tươi. Những cây xà cừ cổ thụ cành lá xum xuê, cây hoàng lan xòa bóng xuống khu lăng mộ của vua Kinh Dương Vương, vị Thủy tổ mở ra các thời đại vua Hùng. Nhiều năm qua, người dân thôn Á Lữ đã trông nom, gìn giữ khu di tích này.
Theo Ban quản lý di tích lăng và đền thờ Kinh Dương Vương, thần phả, sắc phong và sử sách còn lưu lại cho thấy, Thần Nông lấy Nữ Long sinh ra viêm Đế, viêm Đế sinh ra Đế Minh. Đế Minh đi tuần phương Nam sinh ra Lộc Tục. Lộc Tục là bậc thánh trí, có tư chất thông minh, sức khỏe phi thường, tài đức hơn người. Đế Minh phong cho Lộc Tục làm vua cai quản phương Nam, xưng là Kinh Dương Vương. Kinh Dương Vương lập nên nhà nước sơ khai đầu tiên vào năm Nhâm Tuất (2879 trước Công nguyên), đặt tên nước là Xích Quỷ (tên một vì sao sáng đỏ rực bầu trời phương Nam trong dải Ngân Hà).
Kinh Dương Vương đóng lỵ sở ở Luy Lâu, Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ngày nay rồi dời đô về Việt Trì, Phú Thọ và xây dựng kinh thành. Kinh Dương Vương lấy Thần Long, sinh ra Sùng Lãm (nối vua cha xưng là Lạc Long Quân). Lạc Long Quân lấy Âu Cơ sinh ra Hùng Vương. Kinh Dương Vương tạ thế vào ngày 18 tháng Giêng tại Khúc Khang, bộ Vũ Ninh (thuộc Bắc Ninh ngày nay). Nhân dân địa phương đã lấy ngày giỗ Vua Thủy tổ để tổ chức lễ hội.
Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương được các vương triều xưa trùng tu, tôn tạo nhiều lần, kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Năm vua Minh Mạng thứ 21 (1840) lăng được trùng tu. Đây là nơi lưu lại những dấu tích xưa với bia, mộ và hoành phi, câu đối: “Nam Bang Thủy Tổ” (Thủy tổ nước Nam), “Nam tổ miếu” (miếu thờ ông Tổ nước Nam), “Bách Việt Tổ” (Vua tổ nước Nam)…
Đền còn thờ Lạc Long Quân – Âu Cơ. Lăng và đền được xếp vào loại miếu thờ Đế vương các triều đại. Năm 1949, đền và lăng bị thực dân Pháp tàn phá. Nhân dân địa phương đã đấu tranh bảo vệ phần lăng của tổ tiên cùng các sắc phong, đồ thờ. Năm 1993, Bộ Văn hóa ra quyết định công nhận di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Từ đó đến nay, khu di tích này được nhân dân thôn Á Lữ và tỉnh Bắc Ninh gìn giữ.
Cần lưu truyền lịch sử và văn hóa cho thế hệ sau
Những ngày đầu xuân Nhâm Thìn, dòng khách thập phương đổ về di tích thờ Kinh Dương Vương đã đông hơn hẳn trước đây. Ông Nguyễn Bá Thi, Hội người cao tuổi thôn Á Lữ cho biết, năm nay lượng du khách trẩy hội về đông gấp nhiều lần năm trước. Lễ hội diễn ra trong 3 ngày 17, 18 và 19 tháng Giêng.
Ngày 17 tháng Giêng, cả sườn đê sông Đuống nơi có lăng Kinh Dương Vương kín người xem quan họ. Những ngày sau, lễ rước kiệu từ lăng về đền, rước nước từ lăng ra sông… đã thu hút được đông đảo nhân dân. Lễ hội truyền thống được tổ chức nhằm lưu truyền cho thế hệ sau giá trị lịch sử và tinh thần quý báu, tưởng nhớ đến tổ tiên.
Sáng 8/2 (ngày 17 tháng Giêng âm lịch), Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan đã dự lễ khai hội, dâng hương tưởng niệm tại đền thờ Kinh Dương Vương - Thuận Thành - Bắc Ninh và cắt băng khánh thành đôi rồng đá tại lăng Kinh Dương Vương. Đôi rồng đá đặt dọc theo những bậc thềm đi từ lăng xuống sát bờ sông Đuống.
Khách đến tham quan đền, lăng Kinh Dương Vương, đứng dưới tán lá cổ thụ hướng ra con sông hiền hòa uốn lượn phía trước sẽ thấy lòng mình thanh thản. Nằm giữa vùng đất Kinh Bắc lưu giữ những giá trị vô giá về lịch sử và văn hóa, quần thể di tích này góp phần truyền lại cho thế hệ sau những giá trị tinh thần đó. Sau ngày lễ hội, khách thập phương vẫn tìm đến đây làm lễ, tham quan khu di tích khá đông. “Đây là tín hiệu đáng mừng chứng tỏ nhân dân đã biết về vua Kinh Dương Vương, hiểu hơn về lịch sử và cội nguồn của dân tộc” – ông Nguyễn Bá Thi cho biết.
Tại đây tôi cũng chứng kiến những du khách say sưa đọc lời giới thiệu về Kinh Dương Vương, về lăng và đền thờ vị Thủy tổ. Anh Nguyễn Văn Tuấn, du khách ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội cũng bày tỏ: “Tôi đọc về lịch sử, biết về Kinh Dương Vương nhưng hôm nay mới đến đây và biết thêm về cội nguồn của đất nước. Tôi mong những tài liệu lịch sử về vị vua đầu tiên của đất nước và di tích lịch sử nơi đây sẽ được giáo dục kỹ hơn cho học sinh nhà trường”. Đó cũng là mong muốn của người dân xứ Kinh Bắc nơi gìn giữ, bảo tồn văn hóa, lịch sử truyền thống của dân tộc Việt Nam
