Đột quỵ hay tai biến mạch máu não là một bệnh lý cấp cứu mà người bệnh buộc phải đến bệnh viện càng sớm càng tốt, để được chẩn đoán và điều trị phù hợp, kịp thời. Tuy nhiên, hơn 70% ca đột quỵ đến bệnh viện muộn. Người nhà tự sơ cứu, điều trị khiến bệnh nhân mất đi "thời gian vàng", di chứng tàn tật, t‌ử von‌g tăng cao, bác sĩ Phạm Thị Ngọc Quyên, khoa Thần kinh, bệnh viện Đại học Y dược TP HCM, cho biết.

Theo bác sĩ Quyên, sai lầm phổ biến trong sơ cứu đột quỵ là để người bệnh nằm ở nhà nghỉ ngơi, chờ đợi c‌ơ th‌ể tự hồi phục thay vì đưa ngay tới bệnh viện. Nhiều trường hợp người nhà cho bệnh nhân uống nước đường, nước chanh hoặc an cung ngưu hoàng hoàn... Bác sĩ nhận định đây là hành động vô cùng nguy hiểm, bởi bệnh nhân đột quỵ thường bị khó thở, rối loạn nuốt. Ăn uống trong lúc này có thể gây sặc, nghẹn, suy hô hấp nặng hơn.

Cho bệnh nhân uống ngay thuốc hạ huyết áp cũng là cách sơ cứu phản tác dụng. Bác sĩ lý giải, đột quỵ có hai dạng là nhồi máu não (do cục máu đông gây nghẽn mạch, chiếm khoảng 80%) và xuất huyết não (do vỡ mạch máu, khoảng 20%). Hai dạng này có triệu chứng giống nhau nhưng phương pháp điều trị lại khác nhau. Trường hợp nhồi máu não nếu bị hạ huyết áp đột ngột sẽ dẫn đến thiếu máu não nặng hơn; còn với trường hợp xuất huyết sẽ khiến huyết áp tụt quá sâu, bệnh nhân nguy cơ t‌ử von‌g.

Với an cung ngưu hoàng hoàn, theo bác sĩ Quyên, thuốc được truyền miệng là có tác dụng dự phòng, cấp cứu đột quỵ, được nhiều người sử dụng, song thực tế hiệu quả của thuốc chưa được chứng minh và công bố công khai bằng các nghiên cứu khoa học. Một số báo cáo cho thấy thuốc an cung ngưu có chứa các chất gây rối loạn đông máu. bệnh nhân đột quỵ do vỡ mạch máu não, uống thuốc này có thể khiến tình trạng xuất huyết nghiêm trọng hơn.

Tương tự, các phương pháp dân gian chữa đột quỵ như chích máu 10 đầu ngón tay, nằm dốc ngược đầu, đứng một chân... đều không được chứng minh hiệu quả bằng khoa học. Việc chần chừ đưa người bệnh đi viện để thực hiện các cách này sẽ làm mất thời gian cấp cứu tốt nhất.

Một sai lầm khác là tự lái xe đến bệnh viện cấp cứu, thường gặp với người ở một mình. "Người đột quỵ tuyệt đối không được tự điều khiển phương tiện giao thông", bác sĩ Quyên khuyến cáo. Khi có dấu hiệu yếu liệt tay chân, khó nói, chóng mặt, đau đầu... là khả năng phản xạ đã giảm, tay chân yếu không xử trí được tình huống, nên khi tự lái xe có thể gây tai nạn giao thông. Do đó, người ở một mình nếu nghi ngờ đột quỵ, tốt nhất gọi ngay xe cấp cứu hoặc tìm người thân hỗ trợ đưa đến bệnh viện.

Trong thời gian chờ xe cứu thương, người bệnh cần nằm ở vị trí an toàn, đảm bảo không té ngã. Nên nằm nghiêng, ở tư thế thoải mái, để đàm nhớt trong miệng chảy ra ngoài, không trào ngược vào đường thở. Người nhà hãy nới lỏng quần áo và không cho họ ăn uống.

Nếu bệnh nhân khởi phát đột quỵ bằng cơn co giật, người nhà đừng cố gắng nhét bất cứ thứ gì vào miệng để ngăn cơn giật, như vậy có thể làm họ bị tắc đường thở. Lúc này, những đồ vật sắc nhọn phải cách xa, tránh va chạm làm người bệnh tổn thương thêm. Thông thường, cơn co giật sẽ tự dừng lại.

Khi chờ đợi xe cứu thương, người nhà cố gắng nhớ những loại thuốc bệnh nhân đang sử dụng, để trả lời ngay khi nhân viên y tế hỏi sàng lọc, hỗ trợ loại bỏ những yếu tố chống chỉ định điều trị. Đặc biệt phải ghi nhớ thời điểm bệnh nhân khởi phát cơn đột quỵ. Nếu bệnh nhân nhồi máu não đến viện kịp "cửa sổ vàng" (4,5 giờ để tái thông mạch máu bằng thuốc tiêu sợi huyết, 6 giờ để lấy cục máu đông bằng dụng cụ cơ học), khả năng chữa khỏi và ít di chứng càng cao.