Hàng năm, cứ đến ngày mùng 4 Tết Nguyên đán thì nhân dân trên đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi lại tưng bừng mở hội đua thuyền tại đình làng để tri ân các vị thần linh phù hộ cho dân làng bình an, mùa màng tươi tốt, đồng thời, để tưởng nhớ các vị tiền hiền đã có công khai khẩn định cư xây dựng cuộc sống lâu dài trên đảo và cũng là dịp để người dân trên đảo rèn luyện, thi thố tài năng, điều khiển ghe thuyền trên biển của các chàng trai trên đảo.
Lễ hội đua thuyền đầu xuân ở đảo Lý Sơn là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân trên đảo, thể hiện nét sinh hoạt độc đáo của cư dân sống ở vùng biển.
Trước khi tham gia cuộc đua, bốn thuyền đều được nhân dân trong xóm cúng tế thần linh theo nghi thức riêng của xóm mình. Vì vậy, trong mỗi cuộc đua, tất cả các tay đua đều đem hết tài sức của mình để tranh đua thứ hạng sao cho ghe thuyền của vị thần xóm mình được về nhất.
Sau khi kết thúc các nghi lễ, bốn thuyền đua về vị trí hoa tiêu xuất phát theo quy định. Trống lệnh nổi lên, bốn thuyền đua xé nước lao đi trong tiếng trống liên hồi giục giã, tiếng reo hò của những người xem hội làm vang động cả một vùng sông nước. Các tay đua cố đưa thuyền của mình tiến nhanh về phía trước. Cuộc đua kết thúc sau bốn vòng đua.
Những thuyền nào về trước về sau theo quan niệm của người dân trên đảo đều do các vị thần sắp đặt và dự đoán cho một năm mới được mùa, xóm làng bình yên, mưa thuận gió hòa.
Hiện nay, mỗi xã đều có bốn thuyền đua, mỗi thuyền mang tên một con vật trong bộ tứ linh đó là Long, Lân, Quy, Phụng và được bàn tay của những người thợ tài hoa trên đảo chạm khắc hết sức sinh động. Thuyền đua có dáng thon và nhẹ, được người thợ tính toán rất kỹ lưỡng khi chế tạo để thuyền có thể lướt được thật nhanh trên sóng.
Trước khi mở hội đua thuyền, người dân các làng đều có sự chuẩn bị chu đáo và tuyển chọn những chàng trai lực lưỡng quen nghề biển để thành lập đội đua.
Khi hội đua diễn ra, hàng ngàn người dân từ già đến trẻ đều tập trung về đình làng để tham dự buổi lễ tế thể hiện tấm lòng thành trước các vị thần đã che chở, độ trì họ trong cuộc sống và hướng lòng mình đến các vị “Tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai cư,” những người đã có công xây dựng làng xóm, đồng thời tỏ lòng tri ân đối với các cai đội trong đội hùng binh năm xưa đã vâng lệnh triều Nguyễn có công ra đo đạc hải trình, dựng bia chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Hội đua thuyền mừng xuân tại đình làng kéo dài đến ngày mồng 7 tháng Giêng.
Ngày nay, lễ hội đua thuyền đầu xuân trên đảo Lý Sơn vẫn duy trì, phát triển và được người dân hưởng ứng, đón đợi tuy có hạn chế về phần lễ tế, nhưng không vì thế mà kém phần long trọng sôi nổi.
Hình thức sinh hoạt này đã góp phần thắt chặt sợi dây đoàn kết của cộng đồng, làm cho tình làng nghĩa xóm thêm bền chặt, phản ánh nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của ngư dân người Việt cổ./.
