Sau hơn một năm chống chọi bệnh ung thư não, thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain vừa qua đời ngày 25-8, thọ 81 tuổi.

Nghị sĩ McCain bị chẩn đoán ung thư não tháng 7-2017. Bác sĩ phát hiện khối u trong quá trình phẫu thuật loại bỏ một cục máu đông phía trên mắt trái của ông. Sau khi biết mình ung thư ông vẫn rất kiên cường, quay trở lại Quốc hội chỉ vài ngày sau phẫu thuật với một vết sẹo lớn phía trên mắt, tham gia tranh luận về luật bảo hiểm y tế tại Thượng viện.

Nghị sĩ McCain ở lại làm việc tại Thượng viện trên chiếc xe lăn. Ảnh: AFP

Thời gian đó nghị sĩ McCain vẫn vừa tiếp tục công việc ở Thượng viện, vừa trải qua nhiều đợt hóa trị, xạ trị. Ông vắng mặt ở thủ đô Washington từ tháng 12-2017, trở về điều trị tại bang nhà Arizona. Ngày 24-8, gia đình ông thông báo ông quyết định từ bỏ điều trị.

Thượng nghị sĩ McCain qua đời là tin tức chấn động ở Mỹ khi ông có hơn 3 thập niên làm việc trong Quốc hội, trước đó có chừng đó thời gian phục vụ trong hải quân Mỹ. Những năm gần đây, nghị sĩ McCain là một tiếng nói rất có trọng lượng, rất tỉnh táo ở Thượng viện.

Nghị sĩ McCain được biết là một nhân vật có nhiều phát ngôn cứng rắn với Tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald Trump. Tuy nhiên ngày 25-8, sau khi ông mất, ông Trump đã gửi thông điệp “chia buồn sâu sắc và trân trọng” đến gia đình ông.

Không chỉ với Mỹ, sự ra đi của ông McCain cũng là một mất mát với Việt Nam khi ông là người có đóng góp rất lớn cho quan hệ Việt-Mỹ sau chiến tranh.

Ông John McCain (dưới, phải) lúc còn phục vụ trong hải quân Mỹ. Ảnh: LIBRARY OF CONGRESS

Nghị sĩ McCain nắm giữ chức vụ quan trọng tại Thượng viện: Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện. Là cựu binh trong chiến tranh Việt Nam, về Mỹ sau hơn 5 năm bị giam ở Việt Nam, ông McCain – cùng với một cựu binh Việt Nam khác là cựu Ngoại trưởng John Kerry – đã có nhiều đóng góp quan trọng trong việc mở đường cho bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ.

Ông John McCain (giữa) được hộ tống đến sân bay ở Hà Nội ngày 14-3-1973 sau khi được thả. Ảnh: AP

Cùng với ông Kerry, nghị sĩ McCain đã có một thời gian dài bỏ công sức làm công tác điều tra tù binh chiến tranh, trở về chiến trường Việt Nam tìm hài cốt lính Mỹ.

Ông John McCain (trên cầu thang) trong ngày rời khỏi Việt Nam 14-3-1973. Ảnh: AP

Và một trong những chi tiết nổi bật của nỗ lực này là đề nghị Mỹ bỏ cấm vận với Việt Nam. Với không ít công sức của hai thượng nghị sĩ McCain và cả Kerry, năm 1994, Mỹ dỡ bỏ cấm vận thương mại đã áp lên Việt Nam 19 năm.

Năm 1995, quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Việt Nam được chính thức nối lại. Và tháng 3-2016 - sau 5 tháng bỏ cấm vận vũ khí một phần, tại Hà Nội, Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố bỏ cấm vận vũ khí sát thương với Việt Nam, cũng nhờ công lớn của hai nghị sĩ McCain và Kerry.

Ông John McCain (giơ tay) từ Việt Nam trở về sân bay căn cứ hải quân Jacksonville ở bang Florida (Mỹ) ngày 18-3-1973. Ảnh: AP

Còn nhớ trước ngày Tổng thống Obama thăm Việt Nam, nghị sĩ McCain một lần nữa nhấn mạnh điều này, rằng lệnh cấm vận là sản phẩm của quá khứ và đang cản trở tương lai quan hệ hai nước.