Khi mặt trời mọc ở... đằng Tây?

Xét tỷ lệ bài thi có mức điểm từ 9 trở lên ở các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh trong kỳ thi THPT năm 2018, Hà Giang có kết quả vọt lên so với Hà Nội, TP.HCM và mặt bằng chung của cả nước và trở thành “đỉnh của đỉnh”. Từ kết quả này khiến nhiều người, nhiều tổ chức, cơ quan giật mình! Anh bạn tôi, một nhà giáo chuyển sang nghề báo đã mượn bài thơ Mặt trời mọc ở đằng Tây (thơ Puskin chữa điều vô lý cho thơ bạn mình) để thể hiện sự lo ngại về chất lượng thi năm nay:

“Mặt trời thì mọc ở đằng Tây

Thiên hạ ngạc nhiên chuyện lạ này

Ngơ ngác nhìn nhau và tự hỏi”

Giáo dục nước nhà biến cố đây!?

Nghi án đó đang được cơ quan chức năng vén bức màn mầu nhiệm để nhận diện sai phạm.

Bước đầu đã phát hiện 330 bài thi của 114 thí sinh được nâng điểm từ 1 lên 8,75. dư luận cho rằng: Đây là vụ bê bối lớn nhất trong lịch sử giáo dục Việt Nam. Nếu không được ngăn chặn thì thứ “dịch bệnh” nguy hiểm này sẽ là một trong các nguy cơ hủy hoại nền giáo dục nước nhà, dẫn đến huỷ hoại xã hội! Do vậy, cần xử lý nghiêm tập thể, cá nhân sai phạm.

Vén bức màn mầu nhiệm, chân dung ông Vũ Trọng Lương - Phó Trưởng phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng Sở GDĐT Hà Giang là “tác giả” kiêm “chủ biên” phi vụ dối trá được hiện nguyên hình. Song, dư luận chưa đồng tình khi ông này thực hiện sửa điểm chỉ 6 giây cho 1 bài thi. Nghi án về việc có thêm các cộng sự đang được làm rõ.

Xung quanh câu chuyện dối trá của ông Vũ Trọng Lương, hàng loạt các câu hỏi được dư luận đặt ra: 114 thí sinh được nâng điểm là con cháu nhà ai? Thí sinh này thi những trường nào? Bởi những trường tuyển sinh điểm cao, có kỷ luật dạy và học nghiêm túc như ĐH Bách Khoa Hà Nội, ĐH Ngoại thương, ĐH Y Hà Nội, ĐH Dược Hà Nội… thì những thí sinh trúng tuyển không thực chất sẽ không dễ dàng theo học.

Ông Lương nhận được nhiều tin nhắn, vậy tin nhắn từ những ai, thân quen, quan chức hay là ….tiền? Bước đầu nguyên nhân đã được thừa nhận: Quy trình giám sát của công an, thanh tra Bộ, Sở chưa chặt chẽ …nhưng nghi án về sự bắt tay của một số cán bộ ở các khâu đang được rà soát.

Vụ việc nghiêm trọng đến mức, ngày 17.7 Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an điều tra xử lý nghiêm. Hiện tại, số phận của các thí sinh được sửa điểm, Bộ GDĐT quyết định: “Kết quả thẩm định được sử dụng để thay thế cho toàn bộ kết quả chấm bài thi trắc nghiệm do Hội đồng thi Sở GDĐT Hà Giang công bố trước đó.”

Như vậy, những chú “cá chép Hà Giang đã vượt Vũ Môn” nhưng không kịp “hoá rồng” đã được… trả lại tên cho em. Cha ông ta có câu “Con dại cái mang” thì nay: Cái dại con mang! Sửa điểm là câu chuyện của người lớn nhưng tổn thương là hệ luỵ đối với con trẻ. Rồi đây các em phải chịu áp lực lớn trong xã hội, khi tâm lý lứa tuổi đang bước vào giới hạn “tập làm người lớn”. Có những em đang trên đỉnh cao của thi cử thì nay đã rơi xuống đáy khi điểm thực không đủ xét tuyển một trường bậc trung. Gia đình của các em cũng bị dư luận bàn tán, thậm chí dè bỉu…

Ai đã phản ánh sự dối trá?

Học ở trường, thầy cô giáo trực tiếp dạy bộ môn và các bạn học cùng lớp biết rõ nhất năng lực của từng em. Kết quả học tập và kết quả thi học sinh giỏi của các năm trước là những tư liệu quý để so sánh với kết quả thi đại học của từng em tương xứng hay không tương xứng. Đành rằng, trong thi cử có chuyện gặp may nhưng tỷ lệ đó ít, hiếm hoi gặp may cả 3 môn thi để có điểm cao chót vót. Đó là nguyên nhân dẫn đến dư luận bàn tán rồi chuyển đến cơ quan chức năng những nghi ngờ dấu hiệu sai phạm! Đây là điều đáng mừng, bởi xã hội ta đang rất cần phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của toàn dân để từng bước tiến tới đạt giá trị đích thực về minh bạch và công bằng.

Từ “đỉnh cao” của Hà Giang năm nay, dư luận nhìn về đỉnh cao của Thanh Hoá năm ngoái (2017): Thanh Hoá đứng thứ 3 cả nước về số lượng thí sinh đạt điểm 10 (toàn tỉnh có 400 điểm 10). Vầng hào quang năm ngoái của xứ Thanh đã tan biến trong năm nay. Điều còn lại là những xầm xì trong dư luận về những bất thường thi cử năm cũ lẽ ra cần phải được rà soát lại!

Năm nay, sau Hà Giang lại đến Sơn La, dư luận đang bàn tán về nhiều trường hợp điểm cao bất thường nhưng mức độ không nghiêm trọng về số lượng như Hà Giang. Ở một số tỉnh thành khác, câu chuyện điểm cao bất thường của một số thí sinh học lực bình thường cũng đang được bàn tán. Từ thực tế này, nên chăng Bộ GDĐT tiếp tục rà soát những trường hợp được phản ánh nếu có kèm theo chứng cứ có cơ sở (như điểm số học tập các năm gần đây, kết quả thi thử…). Từ kết quả phúc tra, trả lại sự minh bạch và công bằng cho các em khác.

Thi cử là để tuyển chọn người tài mà “hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Quốc gia hưng thịnh khi có nhiều người tài. Muốn có nhiều người tài thì phải đào tạo tốt, thi cử nghiêm mới tuyển chọn được.

Từ thực tế trên, hoạt động giáo dục của chúng ta phải tiếp tục thay đổi lớn. Dối trá trong công đoạn sửa điểm thi ở Hà Giang là bài học đau đớn cho ngành giáo dục, song còn nhiều bài học về tổ chức thi, ra đề như thế nào để phân loại tốt hơn. Dạy và học cần phải cải tiến như thế nào để chất lượng giáo dục đáp ứng xu thế của thời đại. Đặc biệt đạo đức học đường đang là vấn đề nóng của toàn xã hội khi nhiều nhóm học sinh tổ chức đánh hội đồng một bạn mình, vui vẻ cổ súy rồi tung ảnh lên mạng như thách thức dư luận …