Ngay sau khi Bộ Công an ban hành Thông tư 27 vào tháng 5-2009, dư luận đã lo ngại có nhiều bất ổn phát sinh từ quy định CSGT mặc thường phục cũng “có thể trực tiếp ngăn chặn, đình chỉ ngay hành vi vi phạm”. Nay sự cố ở Thái Nguyên cho thấy băn khoăn của số đông hoàn toàn chính xác. Khi không thể nhận biết ai là CSGT đang thi hành công vụ, người ta rất khó chấp hành và từ đó dễ dẫn đến những xung đột không đáng có.

Quy định nước đôi

Theo Thông tư 27 thì CSGT mặc thường phục có hai quyền sau:

- Khi phát hiện có vi phạm thì “thông báo ngay cho lực lượng tuần tra, kiểm soát công khai để ngăn chặn, đình chỉ và xử lý vi phạm”;

- Tham gia vào việc xử lý thông qua việc “trực tiếp ngăn chặn, đình chỉ ngay hành vi vi phạm” nhưng phải xuất trình giấy chứng minh Công an nhân dân hoặc giấy chứng nhận Cảnh sát nhân dân để cho người vi phạm biết về việc đang thực hiện nhiệm vụ.

Như vậy, theo thông tư này thì CSGT mặc thường phục cũng có quyền giống như CSGT mặc sắc phục ở chỗ được quyền dừng xe vi phạm. Chỉ có một điểm khác biệt là CSGT mặc thường phục không được quyền xử lý vi phạm ở ngoài đường (lập biên bản vi phạm; xử phạt tại chỗ; tạm giữ giấy tờ; tạm giữ xe…). Họ có thể yêu cầu người vi phạm về trụ sở đơn vị để giải quyết hoặc phải thông báo cho lực lượng tuần tra, kiểm soát công khai đến để tiếp nhận và xử lý theo các hình thức trên.

Không có lý do gì để nghi ngờ việc thi hành công vụ của những CSGT mặc trang phục đúng quy định. Ảnh minh họa: M.HIẾU

Nên nhớ Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính có đưa ra nguyên tắc: Việc xử lý vi phạm hành chính phải do người có thẩm quyền tiến hành theo đúng quy định của pháp luật. Theo đó, chỉ có chiến sĩ công an nhân dân đang thi hành công vụ mới được quyền xử lý người vi phạm trong phạm vi quy định.

Như vậy, việc cho CSGT mặc thường phục được quyền tham gia vào khâu đầu tiên của quá trình xử lý (cụ thể là dừng xe) có mâu thuẫn với nguyên tắc trên của pháp lệnh? Dựa vào đặc điểm nhận dạng nào để người dân có thể dễ dàng phân biệt người đang thực hiện nhiệm vụ với người bình thường để có nghĩa vụ chấp hành, hợp tác?

Điều kiện kèm theo - chìa ra thẻ ngành - liệu có khả thi vì hành động này chỉ phù hợp với trạng thái tĩnh (sau khi cả CSGT lẫn chủ phương tiện đều đã dừng lại)? Khi có việc bất ngờ chặn xe và cần truy đuổi thì chẳng CSGT nào vừa có thể làm những việc cấp thiết vừa xuất trình thẻ ngành. Giữa dòng xe cộ đông đúc và ở khoảng cách xa, chủ phương tiện cũng rất khó nhận dạng thẻ. Chưa kể đến tình huống thẻ đó có thể bị làm giả.

Phát sinh nhiều bất ổn

Xem ra việc để CSGT mặc thường phục tham gia xử lý người vi phạm giao thông bằng việc “trực tiếp ngăn chặn, đình chỉ ngay hành vi vi phạm...” dễ làm phát sinh nhiều bất ổn.

- Nếu vì ngại kẻ gian lợi dụng quy định trên để cướp tài sản, người dân không dừng xe và tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm thì điều gì xảy ra? Trong trường hợp này có thể cho rằng đương sự đã không chấp hành mệnh lệnh của người có thẩm quyền để phạt nặng hơn hay không và nếu có thì đâu là căn cứ?

(Như trong vụ ở Thái Nguyên, người lái xe đã bỏ chạy và không công nhận lỗi không chấp hành hiệu lệnh của CSGT vì hai người ép xe và buộc anh dừng lại mặc thường phục, không có dấu hiệu gì để anh nhận biết đó là CSGT…)

- Trường hợp người ra lệnh dừng xe không phải là cảnh sát thật mà là kẻ gian nhưng vì không biết mà người dân răm rắp thực hiện và vì thế gặp phải các sự cố về tài sản, sức khỏe, tính mạng thì sao? Trường hợp này người bị thiệt hại có thể yêu cầu lực lượng CSGT phải liên đới chịu trách nhiệm không?

Trên thực tế, đúng là có nhiều người chỉ nghiêm túc chấp hành luật giao thông khi thấy bóng CSGT. Do vậy, việc sử dụng nhiều biện pháp nghiệp vụ để gắn thêm tai, mắt cho lực lượng CSGT, giúp lực lượng này kịp thời phát hiện, xử lý nhiều vi phạm là rất cần thiết. Nhưng bất kể thế nào thì việc xử lý người vi phạm đều phải chính danh, phải đảm bảo được tính công khai, minh bạch.

Từ các phân tích trên cộng với thực tế không hay đã xảy ra trong vụ việc ở Thái Nguyên, tôi cho rằng Thông tư 27 cần sớm được xem xét, chỉnh sửa cho hợp lý hơn. Nếu cần bổ sung CSGT mặc thường phục vào một số điểm nóng, Bộ Công an không nên cho lực lượng này được chặn xe. Cụ thể, họ chỉ nên làm mỗi việc là “điểm chỉ” cho CSGT xử lý đúng pháp luật các trường hợp vi phạm giao thông.

Luật sư TRẦN CÔNG LY TAO