Tháng 2/2010, thanh tra xây dựng phường Bến Nghé, quận 1 "kiểm tra" 2 công trình xây dựng trên đường Thái Văn Lung vừa được cấp giấy phép xây dựng trước đó khoảng 1 tháng. Phát hiện chủ đầu tư xây "lố" tầng quá nhiều, phường Bến Nghé đã ra quyết định đình chỉ thi công, nhưng cả 2 công trình đều đã xong phần thô và xây vượt từ 5 - 7 tầng với hàng ngàn mét vuông sàn so với giấy phép. Cách đó vài chục mét, ngay góc ngã tư đường Thái Văn Lung với Lê Thánh Tôn, thanh tra xây dựng phường Bến Nghé tiếp tục "phát hiện" 2 căn nữa xây lố tầng ngay trước "mũi" chính quyền địa phương…

Vì sao nên nỗi?

Tìm hiểu về vấn đề quản lý xây dựng tại TP HCM, chúng tôi được biết ngoài đội ngũ 5 - 10 cán bộ thanh tra xây dựng, để quản lý vấn đề xây dựng tại địa phương, thời gian qua các phường, xã còn giao trách nhiệm đến từng cán bộ chủ chốt cấp khu phố, tổ dân phố. Những cán bộ cơ sở sinh sống ngay tại khu dân cư này chính là "tai mắt" giúp UBND phường giám sát việc chấp hành quy định về xây dựng.

Ngay khi ký cấp phép xây dựng, cấp quận cũng gửi một bản về phường để theo dõi, giám sát quá trình chủ đầu tư triển khai thi công. Khi đó, thanh tra xây dựng phường phải có mặt để tiến hành kiểm tra định vị móng. Cho tới khi chủ đầu tư và nhà thầu làm xong phần móng, thanh tra xây dựng phải kiểm tra ít nhất 3 lần để ký vào biên bản kiểm tra định vị móng. Đây cũng là loại thủ tục cần cần thiết, không thể thiếu trong hồ sơ hoàn công xây dựng của chủ đầu tư. Trong suốt quá trình thi công công trình sau đó, thanh tra xây dựng còn phải thường xuyên kiểm tra đối chiếu việc xây dựng căn nhà so với bản vẽ đã được cấp phép. Đó là chưa kể việc thanh tra xây dựng phường phải theo dõi việc chấp hành các quy chuẩn an toàn trong xây dựng…

Anh H., một cai thầu xây dựng đã có thời gian chuyên nhận xây nhà không phép trên đất nông nghiệp hoặc đất quy hoạch ở vùng ven, nay đã giải nghệ, khẳng định với chúng tôi: Chẳng có gì qua mặt được trật tự đô thị (nay là thanh tra xây dựng), chỉ cần vừa chở một xe ba gác cát, gạch về tới công trình là lập tức Tổ trưởng dân phố "alô" hoặc thanh tra xây dựng đang đi kiểm tra địa bàn có mặt ngay. Muốn được thanh tra xây dựng bỏ qua, chỉ có nước "biết điều", tìm gặp mà lót tay trước. Với phường Bến Nghé, do là địa bàn thuộc khu trung tâm thành phố nên để quản lý xây dựng, trật tự đô thị, tổ thanh tra xây dựng của phường này có gần 20 cán bộ, gấp 3 - 4 lần phường, xã khác. Vì vậy, lý do "phường không đủ lực lượng để kiểm tra, giám sát thường xuyên, kịp thời ngăn chặn sự việc…" như ông Lưu Trung Hòa, Phó Chủ tịch UBND quận 1 đã trả lời báo chí gần đây là không thuyết phục.

Không chỉ "cắt ngọn" là xong

Sau hơn 5 tháng nhùng nhằng nghe ngóng dư luận, sáng 28/7 vừa qua, UBND quận 1 mới cho mời các chủ đầu tư vi phạm lên làm việc. Quan điểm của chính quyền quận đưa ra là kiên quyết buộc tháo dỡ trong khi những người vi phạm dường như đã lờn và họ vẫn mặc cả, nại đủ thứ lý do khó khăn để chỉ xin tháo dỡ… có một phần vi phạm. Ai cũng biết chắc chắn rằng, nếu không có chuyện thanh tra xây dựng phường "ngó lơ" để tạo cơ hội cho chủ đầu tư vi phạm, với một lực lượng cán bộ thanh tra hùng hậu như ở phường Bến Nghé sẽ không thể có chuyện "con voi chui lọt lỗ kim".

Và cho đến nay dù lãnh đạo quận 1 vẫn kiên quyết chỉ đạo kiểm điểm làm rõ trách nhiệm, tiêu cực thì phía sau chuyện thanh tra xây dựng cố tình buông lỏng quản lý địa bàn, để chủ đầu tư thỏa sức vi phạm khi có tới 4 căn nhà sai phép nghiêm trọng xảy ra cùng lúc và tập trung cùng chỗ thì không thể biện minh rằng "thiếu kiểm tra" đơn giản như vậy được.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, tình trạng chủ đầu tư ngang nhiên vi phạm giữa trung tâm thành phố còn được thanh tra xây dựng quận 1 phát hiện thêm 7 căn nhà cơi vượt tầng, nới quá diện tích cho phép ở một số phường khác như Phạm Ngũ Lão, Cô Giang, Bến Thành. Dù việc rút giấy phép đối với các công trình vi phạm trắng trợn nêu trên đã được UBND quận 1 cho áp dụng; quyết định cưỡng chế cũng đã được tống đạt đến chủ đầu tư vi phạm. Song chính cách giải quyết kéo dài của chính quyền phường, quận đã khiến dư luận nghi ngờ sự việc sẽ lại "chìm xuồng".

Là một trong 2 thành phố được Chính phủ đặc cách cho phép thí điểm thành lập lực lượng thanh tra xây dựng để quản lý vấn đề xây dựng trên địa bàn, nhất là "dẹp" tình trạng xây dựng sai phép, không phép với đầy đủ quyền hành như xử phạt hành chính, đình chỉ thi công, cưỡng chế tháo dỡ... nhưng có một điều đáng buồn là chính ở TP HCM, nơi có lực lượng thanh tra xây dựng hùng hậu nhất, lên tới trên 2.500 người, lại là địa bàn nóng, phức tạp nhất về tình trạng xây dựng sai phép, trái phép.

Sai phạm đã rành rành như vậy, nhưng cả ông Thái Đức Độ, Chánh thanh tra xây dựng quận 1 và Chủ tịch UBND phường Bến Nghé đều chối khi chúng tôi đề cập tới vấn đề này và đẩy trách nhiệm về phía UBND quận do "hồ sơ đã được chuyển lên cấp quận chỉ đạo giải quyết". Cần khẩn trương làm rõ trách nhiệm và chuyện tiêu cực phía sau các vụ vi phạm này là điều mà dư luận người dân đang chờ đợi