Tràn lan vi phạm

Tại Thủ đô Hà Nội trên nhiều tuyến phố, người ta dễ dàng bắt gặp những cửa hiệu bày các tủ thuốc có màu sắc đặc trưng của các hãng thuốc lá, thậm chí in hẳn tên hương hiệu, sản phẩm, slogan và giá tiền. Nhiều điểm bán thuốc lá còn bày đến 3-4 tủ thuốc lá, mỗi tủ của một hãng khác nhau.
Khảo sát của Bộ môn Sức khỏe Môi trường, Trường ĐH Y tế Công cộng cho thấy, thực trạng vi phạm qui định cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá diễn ra phổ biến (chiếm 95%). Nhiều quán cà phê, giải khát vẫn quảng cáo thuốc lá, nhiều băng rôn khẩu hiệu in tên nhà tài trợ là hãng thuốc lá. Chẳng hạn, quán Cafe Caraven ở TP HCM, uống cafe được hút thuốc Caraven miễn phí. Tại Hà Nội, buổi biểu diễn nghệ thuật mang tên "Màu xanh lộng lẫy" với dòng quảng cáo: "Blue Sparkling Smooth" quảng cáo cho nhãn hiệu thuốc lá Mild Seven. Hay giải đua xe ô tô do Công ty Phillip Morris tài trợ năm 2009, trên xe đua, mũ của người lái có gắn tên thuốc lá Marlboro. Thậm chí có cả một công ty thuốc lá tài trợ cho đội bóng Khánh Hòa, đã vi phạm qui định cấm tài trợ theo Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới. Cán bộ thanh tra Văn hóa tỉnh Khánh Hòa cho rằng: "Đội bóng Khánh Hòa là đội bóng Khatoco thì người ta biết Khatoco là tập đoàn Khánh Việt, người ta cũng hiểu bản thân nó là thuốc lá mà ra, nguồn thu chính là thuốc lá. Họ có lách gì đâu, cứ công khai là Tổng công ty Khánh Việt tài trợ cho".

Có thể liệt kê nhiều dạng quảng cáo trá thuốc lá hình khác như tổ chức tiếp viên mời thuốc mặc đồng phục có màu thương hiệu, dùng ô che nắng có màu thương hiệu, tặng vật phẩm mang biểu tượng của hãng (như móc đeo chìa khóa, bật lửa, mũ, áo phông, gạt tàn), khuyến mãi bằng cách giảm giá, mua thuốc tặng thuốc, tích lũy tem khuyến mãi để đổi thuốc.

Không ai xử lý

Mặc dù đã có qui định cấm quảng cáo thuốc lá dưới mọi hình thức, nhưng trong nhiều năm qua, các đoàn thanh tra chưa hề xử lý được một trường hợp vi phạm nào. Nhiều người kinh doanh thuốc lá thừa nhận, suốt thời gian bán hàng chưa bao giờ thấy thanh, kiểm tra về quảng cáo thuốc lá của cơ quan chức năng tại cửa hàng của họ cũng như chưa bao giờ có ai nhắc nhở, xử phạt về quảng cáo thuốc lá trong trường hợp vi phạm. Việc hiểu biết của người bán hàng về các qui định cấm quảng cáo không cao. Các công ty kinh doanh thuốc lá đã lách luật, đầu tư trực tiếp cho những người bán lẻ thuốc lá, tạo điều kiện cho người bán lẻ trở thành nhân viên quảng cáo, tiếp thị cho các sản phẩm thuốc lá của họ.

Nếu không có sự xử phạt nghiêm minh từ cơ quan chức năng thì tình trạng quảng cáo, tiếp thị thuốc lá vẫn sẽ tiếp tục diễn ra, và nỗ lực phòng chống tác hại thuốc lá của Chính phủ khó mà đi vào thực tiễn.