Ðể nhìn lại công tác PCTN từ đầu năm 2009 đến nay, phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc phỏng vấn đồng chí Trương Vĩnh Trọng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư T.Ư Ðảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo T.Ư về PCTN.

PTT Trương Vĩnh Trọng: Trong nhiều năm qua, nhất là từ sau Hội nghị T.Ư 6 (lần 2) khóa VIII, Ðảng và Nhà nước ta đã tăng cường công tác đấu tranh PCTN, lãng phí và đã đạt được một số kết quả nhất định, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội. Nhiều cán bộ, đảng viên giữ vững phẩm chất, đạo đức cách mạng, đi đầu trong cuộc đấu tranh này. Nhiều vụ án tham nhũng, trong đó có những vụ án lớn, phức tạp, gây hậu quả nghiêm trọng đã được phát hiện, xử lý. Tuy nhiên, như chúng ta đã biết, cuộc đấu tranh PCTN cũng còn nhiều hạn chế,  tham nhũng, lãng phí vẫn diễn ra ở nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực với phạm vi, tính chất phức tạp, gây hậu quả xấu về nhiều mặt, làm giảm lòng tin của nhân dân.

Trước tình hình đó, để đấu tranh có hiệu quả với tệ nạn tham nhũng ngày 29-11-2005, Quốc hội đã thông qua Luật PCTN, tạo khuôn khổ pháp lý đủ mạnh để tăng cường công tác đấu tranh PCTN ở nước ta. Tiếp đó, Ðại hội lần thứ X của Ðảng (4-2006) đã khẳng định: "Toàn Ðảng, toàn bộ hệ thống chính trị và toàn xã hội phải có quyết tâm chính trị cao đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí". Ðặc biệt là, Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành T.Ư Ðảng (khóa X) đã ban hành Nghị quyết về: "Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác PCTN, lãng phí", trong đó đề ra mục tiêu là ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tạo bước chuyển biến rõ rệt để giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội; củng cố lòng tin của nhân dân; xây dựng Ðảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; đội ngũ cán bộ, công chức kỷ cương, liêm chính. Ðể đạt được mục tiêu đó, Ðảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, giải pháp cụ thể, từ việc tuyên truyền, giáo dục đến việc sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách, đẩy mạnh các giải pháp phòng ngừa, tăng cường việc phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, cùng với việc thành lập các cơ quan, đơn vị chuyên trách về PCTN.

PTT Trương Vĩnh Trọng: Ðể tạo sự thống nhất trong đánh giá về công tác PCTN, cần xác định phương pháp và các căn cứ để làm cơ sở đánh giá. Về phương pháp, cần đánh giá toàn diện trên cả hai mặt phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng, với các căn cứ như: kết quả thực hiện các giải pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng; đánh giá của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; tác động của PCTN thông qua kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị; ý kiến của nhân dân thông qua các cuộc điều tra dư luận xã hội; tham khảo nhận xét, đánh giá của các tổ chức và bạn bè quốc tế. Với phương pháp và căn cứ đánh giá như trên, có thể nói, công tác PCTN tiếp tục được Chính phủ, các cấp, các ngành quan tâm, tập trung chỉ đạo, với nhiều giải pháp khá đồng bộ, toàn diện, đạt kết quả khá tốt trên cả hai phương diện phòng và chống. Việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật về PCTN tiếp tục được đẩy mạnh; công tác xây dựng thể chế được coi trọng, nhiều đề án, văn bản quan trọng được ban hành và triển khai thực hiện, nhất là việc Chủ tịch nước phê chuẩn Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng và Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia PCTN đến năm 2020 tạo cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng và tiếp tục khẳng định quyết tâm của Ðảng, Nhà nước trong công cuộc đấu tranh chống tham nhũng. Bộ máy chỉ đạo công tác PCTN ở các địa phương, các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng ngày càng được kiện toàn, từng bước phát huy hiệu quả; công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử được đẩy mạnh. Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng được đưa ra xét xử; nhiều vụ án phức tạp, kéo dài nhiều năm đã được xử lý dứt điểm, nghiêm minh. Hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm toán nhà nước tiếp tục được đẩy mạnh, tập trung thanh tra các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực và dư luận quan tâm như: quản lý, sử dụng đất đai, quản lý đầu tư xây dựng, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, quản lý tài chính công... Các bộ, ngành, địa phương đã giải quyết 58.547 vụ việc trong 68.647 vụ việc thuộc thẩm quyền, đạt 85,3% (trong đó giải quyết được 6.428/7.452 vụ tố cáo, đạt 86,3%). Qua thanh tra, giải quyết đơn thư đã phát hiện nhiều sai phạm, kiến nghị thu hồi cho Nhà nước hơn 3.989,5 tỷ đồng và 749,6 ha đất; trả lại cho tập thể, công dân 25,5 tỷ đồng, 102,8 ha đất; kiến nghị xử lý kỷ luật hành chính 308 tập thể và 1.433 cá nhân; chuyển Cơ quan điều tra xem xét, xử lý 103 vụ việc và 117 người.

Kiểm toán Nhà nước năm 2008 thực hiện 134 cuộc kiểm toán, phát hiện sai phạm, kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước 4.166 tỷ đồng; giảm chi ngân sách 2.731 tỷ đồng; phát hiện thêm các khoản nợ đọng 616,6 tỷ đồng; các khoản phải nộp, hoàn trả ngân sách 7,7 tỷ đồng; các khoản nộp và giảm chi khác không thuộc ngân sách Nhà nước 2.085 tỷ đồng; chuyển một hồ sơ sang cơ quan điều tra. Năm 2009, Kiểm toán Nhà nước có kế hoạch tiến hành 135 cuộc kiểm toán, đã triển khai 85 cuộc; phát hành 35 báo cáo kiểm toán; phát hiện, kiến nghị tăng thu ngân sách 491 tỷ đồng, giảm chi ngân sách 404 tỷ đồng, phát hiện thêm các khoản nợ đọng 40 tỷ đồng, các khoản phải nộp, hoàn trả và quản lý qua ngân sách hơn 407 tỷ đồng.

Các cơ quan chức năng đã khởi tố 243 vụ án, với 520 bị can về các tội danh tham nhũng. viện Kiểm sát nhân dân các cấp đã truy tố 290 vụ với 701 bị can. Tòa án nhân dân các cấp xét xử 229 vụ với 537 bị cáo (1). Tổng giá trị tài sản bị tham nhũng, gây thiệt hại do tham nhũng phát hiện được là hơn 700 tỷ đồng; đã thu hồi được 350,5 tỷ đồng, số còn lại đang tiếp tục thu hồi. Hoạt động hợp tác quốc tế về PCTN được nâng cao, phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển của đất nước...

Từ những hiệu quả của công tác PCTN đã đạt được, Chính phủ, Ban Chỉ đạo T.Ư về PCTN đánh giá công tác PCTN có những chuyển biến tiến bộ rõ hơn trước, tham nhũng ở một số ngành, lĩnh vực có dấu hiệu giảm. Những kết quả đạt được khẳng định hiệu quả chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo T.Ư về PCTN, nỗ lực của các cấp, các ngành và vai trò quan trọng của toàn xã hội trong PCTN, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với quyết tâm của Ðảng, Nhà nước trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, phục vụ thiết thực nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng - an ninh.

Tuy nhiên, căn cứ vào các kết quả khảo sát, giám sát, kiểm tra, đánh giá chung về tham nhũng và kết quả công tác PCTN, Chính phủ cho rằng hiệu quả đạt được trong công tác PCTN còn thấp so với yêu cầu, nhiệm vụ đã đề ra; tham nhũng ở nước ta vẫn còn ở mức độ nghiêm trọng và diễn biến phức tạp, phần lớn cán bộ và nhân dân còn băn khoăn, lo lắng về tình hình tham nhũng đang diễn ra rất đa dạng.

PTT Trương Vĩnh Trọng: Những hạn chế, yếu kém trong công tác PCTN hiện nay có rất nhiều nguyên nhân, trong đó công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về PCTN chưa thường xuyên, liên tục, thiếu chiều sâu. Việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác PCTN ở một số bộ, ngành, địa phương còn chưa thực sự sâu sát; công tác kiểm tra, giám sát chưa thật chủ động, thường xuyên; một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng triển khai còn chậm, thực hiện chưa nghiêm túc, hiệu quả còn hạn chế; một số Ðề án quan trọng chậm được ban hành theo tiến độ đã đề ra. Công tác phát hiện và xử lý các vụ việc tham nhũng còn nhiều bất cập. Một số vụ việc, vụ án chậm xử lý, để kéo dài; công tác giám định tư pháp còn nhiều vướng mắc; một số nơi chưa tập trung chỉ đạo xử lý dứt điểm các vụ việc, vụ án tham nhũng; một số vụ việc xử lý chưa thật nghiêm; tình trạng nhũng nhiễu của một bộ phận cán bộ, công chức trong việc giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp vẫn đang là vấn đề gây bức xúc trong xã hội; vai trò định hướng dư luận xã hội của các cơ quan truyền thông nhằm phục vụ cho công tác PCTN chưa đạt hiệu quả cao. Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về PCTN ở một số địa phương chưa được kiện toàn về tổ chức, còn lúng túng trong hoạt động; những khó khăn về tổ chức, công tác kiểm tra nội bộ, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm toán nhà nước ở nhiều đơn vị còn hạn chế; thực hiện các kết luận, kiến nghị của thanh tra, kiểm toán còn chậm, chưa nghiêm; thông tin về công tác PCTN giữa các cấp, các ngành chưa tốt, chưa thông suốt.

Tình hình trên có nguyên nhân: Thể chế, cơ chế chưa đồng bộ, nhất là trong quản lý đất đai, dự án đầu tư, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, quản lý vốn và tài sản nhà nước... còn nhiều sơ hở, bất cập chưa được khắc phục kịp thời; trách nhiệm của một số cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân người đứng đầu chưa được đề cao. Tư tưởng sợ trách nhiệm, che giấu khuyết điểm, bệnh thành tích, thiếu kiên quyết trong đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực còn diễn ra. Năng lực của các cơ quan có thẩm quyền và các cơ quan, đơn vị chuyên trách về PCTN trên nhiều mặt chưa đủ mạnh; nguồn lực vật chất, kỹ thuật cho PCTN còn hạn chế đã làm ảnh hưởng tới kết quả hoạt động.

PTT Trương Vĩnh Trọng: Với tình hình tham nhũng vẫn còn nghiêm trọng và phức tạp, công tác PCTN đang được tập trung chỉ đạo nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, khiếm khuyết; tham nhũng đã xuất hiện những yếu tố tác động từ bên ngoài nên càng phức tạp hơn. Vì vậy, trong thời gian tới, Chính phủ xác định PCTN, lãng phí vẫn là nhiệm vụ trọng tâm, cần được tiếp tục quan tâm chỉ đạo, thực hiện quyết liệt hơn. Trước hết, phải tiếp tục triển khai toàn diện, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp đã được xác định trong Chương trình hành động của Chính phủ và Chiến lược quốc gia PCTN do Chính phủ vừa mới ban hành.

Với phương châm nói trên, năm 2010 Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cấp, các ngành tập trung thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể như sau:

Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về PCTN, gắn với thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh"; đưa công tác PCTN vào chương trình đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng; biểu dương những cá nhân và tập thể có thành tích trong công tác PCTN. Tập trung tổ chức triển khai có hiệu quả Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành T.Ư Ðảng khóa X. Rà soát các quy định về phòng ngừa tham nhũng để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, nhất là các quy định về công khai, minh bạch, cải cách hành chính, quản lý và sử dụng đất đai, sử dụng ngân sách, kiểm soát thu nhập, nghiên cứu thực hiện từng bước công khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức. Khẩn trương chỉ đạo xây dựng các đề án và các văn bản nhằm hoàn thiện thể chế về PCTN theo kế hoạch đã đề ra, trong đó khẩn trương triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia PCTN đến năm 2020 và xây dựng kế hoạch thực hiện Công ước LHQ về chống tham nhũng; xây dựng Ðề án tổ chức giám định tư pháp quốc gia để đáp ứng yêu cầu cấp thiết của công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng. Triển khai, đôn đốc, hướng dẫn, phát hiện và giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các quy định về PCTN; xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu, các tập thể, cá nhân vi phạm hoặc thực hiện thiếu nghiêm túc các chủ trương, chính sách, giải pháp về PCTN. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử và sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng; xử lý dứt điểm những vụ việc tham nhũng được phát hiện; tập trung thanh tra, kiểm tra các lĩnh vực trọng yếu phục vụ nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là chống suy giảm kinh tế, như: thực hiện các gói kích cầu, hỗ trợ lãi suất, giãn thuế..., bảo đảm sử dụng nguồn ngân sách hỗ trợ có hiệu quả, chủ động ngăn ngừa tiêu cực, tham nhũng. Nâng cao năng lực, chất lượng hoạt động của Ban Chỉ đạo về PCTN các cấp và các đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng; kiện toàn tổ chức, nhiệm vụ và quy chế hoạt động của bộ phận giúp việc Ban chỉ đạo cấp tỉnh về PCTN. Các ngành, các cấp rà soát, xử lý dứt điểm các vụ việc tồn đọng, kịp thời xử lý các vụ việc mới phát sinh, làm rõ trách nhiệm của các cá nhân và tập thể vi phạm, giúp cấp ủy các cấp lựa chọn những cán bộ tiêu biểu tham gia Ban Chấp hành đảng bộ các cấp. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong công tác PCTN. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên tăng cường hoạt động giám sát; động viên các tầng lớp nhân dân thực hiện tốt các quy định về PCTN, quyết tâm phấn đấu đạt được mục tiêu ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, góp phần thiết thực thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ năm 2010 và cả nhiệm kỳ.

(1) Kết quả phát hiện, xử lý tội phạm tham nhũng lấy từ thời điểm 1-10-2008 đến nay.