Những nhà bảo vệ nhân quyền tái hiện cảnh trấn nước nghi can khủ‌ng b‌ố bên ngoài Bộ Tư pháp Mỹ để phản đối biện pháp tr‌a tấ‌n của CIA - Ảnh: AFP

Bốn bị vong lục được công bố ngày 16-4 đã mô tả chi tiết các kỹ thuật tr‌a tấ‌n tàn bạo được CIA sử dụng trong các nhà tù bí mật của mình. Theo New York Times, trong vài chục trang giấy, những kỹ thuật để lấy thông tin từ các nghi can khủ‌ng b‌ố được đưa ra chi tiết như việc bắt các nghi can cởi hết quần áo, giội nước lạnh 5OC vào người, không cho ngủ 11 ngày liên tiếp, đặt nghi can vào trong các thùng tối chật hẹp rồi cho côn trùng vào để gây sợ hãi, tát vào mặt, trấn nước để bức cung...

Đây là những tài liệu của văn phòng tư vấn pháp lý OLC của Bộ Tư pháp Mỹ từ tháng 8-2002 tới tháng 5-2005. Các biện pháp tr‌a tấ‌n này đã được chấp thuận kể từ năm 2002, và một số biện pháp còn được áp dụng tới tận năm 2005 cho đến khi báo giới và truyền thông lên tiếng kịch liệt về việc ngược đãi, tr‌a tấ‌n tù nhân của CIA tại các nhà tù bí mật. Theo New York Times, các kỹ thuật này được coi là một trong những tài liệu được giữ tuyệt mật dưới thời chính quyền Bush.

Một số quan chức cao cấp trong chính quyền ông Obama, trong đó có Bộ trưởng Tư pháp Eric H. Holder Jr., nói ít nhất một trong 14 biện pháp này (trấn nước) là hành vi tr‌a tấ‌n phi pháp. Theo New York Times, chính Mỹ từng truy tố một số thẩm vấn viên Nhật Bản sau chiến tranh thế giới II vì sử dụng biện pháp trấn nước và một số biện pháp khác được nêu trong bị vong lục.

Bản báo cáo được công bố sau một thời gian dài tranh cãi bởi CIA đã phản đối đề xuất của Bộ Tư pháp Mỹ muốn công bố chi tiết chương trình bí mật này từ lâu. Bốn bị vong lục này đã đưa chi tiết các biện pháp của CIA cùng cuộc đấu tranh kiên trì của Bộ Tư pháp nhằm đảm bảo các biện pháp này phù hợp với luật pháp quốc tế và trong nước.

Các tài liệu được công bố trong tình trạng khá nguyên vẹn cho thấy chính quyền quyết tâm đưa tài liệu này ra ánh sáng.

Trước đó, CIA đã liên tục gây áp lực với Nhà Trắng để gạch bớt chi tiết của các tài liệu này. Giám đốc CIA Leon E. Panetta cho rằng việc tiết lộ thông tin như vậy tạo tiền lệ nguy hiểm cho việc công bố các nguồn tin và biện pháp tình báo trong tương lai. Một điều e ngại hơn cho CIA là những tiết lộ mới có thể dẫn tới áp lực yêu cầu điều tra chi tiết các chương trình chống khủ‌ng b‌ố của chính quyền Bush hoặc truy tố những người đã tham gia các chương trình tr‌a tấ‌n. Chỉ vài phút sau khi các bị vong lục được công bố, thượng nghị sĩ Patrick Leahy - chủ tịch ủy ban Tư pháp thượng viện - tuyên bố các thông tin mới cho thấy chính phủ cần thành lập một ủy ban độc lập để điều tra vụ việc này.

Tổng thống Obama dù chỉ trích chương trình này nhưng nhấn mạnh “sẽ không được cái gì cả, chỉ tiêu tốn thời gian, sức lực khi chỉ trích quá khứ”. Ông Obama cho biết những quan chức CIA làm việc theo chỉ thị từ Bộ Tư pháp sẽ không bị truy tố.

Hầu hết các phương pháp này từng được báo cáo của Tổ chức Chữ thập đỏ quốc tế nêu lên vào năm 2006 sau khi phỏng vấn 14 nghi phạm từng bị bắt giữ. Tuy vậy, đây là lần đầu tiên hình thức nhốt vào hộp kín và sử dụng côn trùng để gây sợ hãi được biết đến.