Tại Hội thảo: "Thách thức phát triển doanh nghiệp năm 2015" diễn ra sáng nay 27/1, các chuyên gia kinh tế đã đưa ra mổ xẻ sự phát triển, những hạn chế và giải pháp cho khối các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (DNNVV).

Chia sẻ về thực trạng các DNNVV, bà Bùi Thu Thủy - Phó Cục trưởng Cục phát triển DN, Bộ Kế hoạch Đầu tư cho biết: Trong những năm gần đây, DNNVV gia tăng mạnh mẽ về số lượng. Cụ thể, số lượng DN thành lập mới năm 2014 tăng 1,63 lần so với năm 2006. Đỉnh cao là năm 2009-2010, số DN thành lập đạt 84.300 DN.

Về đóng góp của DNNVV: DN ngoài nhà nước với 98,6% là DNNVV luôn chiếm tỷ trọng ở mức 48-49% tổng GDP toàn xã hội trong giai đoạn 2009-2012; đóng góp ngân sách khoảng 1/3 (34% giai đoạn 2011-2012); chiếm khoảng 30% tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

Tỷ trọng việc làm được tạo ra từ khu vực DNNVV tăng dần qua các năm: 45% năm 2010 lên 47% năm 2012 của tổng số LD trong khối DN. Thu nhập bình quân/lao động tăng dần theo các năm: 42 triệu đồng/năm 2010 lên 61 triệu đồng/ năm 2012.

Tình hình sản xuất kinh doanh của DNNVV, theo bà Thủy, DNNVV vẫn thiếu vốn, chủ yếu dựa vào vốn tự có và khó tiếp cận vốn vay ngân hàng.

Doanh thu, lợi nhuận của DNNVV đang có xu hướng giảm: Năm 2010, DNNVV chiếm 46,84% tổng doanh thu của toàn bộ khu vực doanh nghiệp, lợi nhuận trước thuế thấp chỉ chiếm 22,87% của toàn bộ khu vực DN. Năm 2011 doanh thu giảm, chiếm 34,0%. Năm 2012 doanh thu tăng, chiếm 43,7% nhưng lợi nhuận giảm thấp xuống tỷ lệ 7,26%.

Đặc biệt tỷ lệ DN thua lỗ, chủ yếu là DNNVV tăng từ 25,14% năm 2010 lên 65,8% (2013). Tỷ lệ DN kinh doanh có lãi cũng giảm từ 64,12% năm 2010 xuống còn 34,2% (2013).

“Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, đóng góp ngân sách nhà nước và ổn định kinh tế xã hội, DNNVV Việt Nam còn rất hạn chế về quy mô, vốn, công nghệ, trình độ quản lý dẫn đến hạn chế về năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động” – bà Thủy cho biết.

Bà Thủy cũng chỉ ra những hạn chế cản trở sự phát triển DNNVV gồm 3 điểm:

Thứ nhất, quy mô DN chủ yếu nhỏ và vừa. Xét theo quy mô lao động có tới 97,7% số DN có quy mô nhỏ và vừa. Xét về quy mô vốn có tới 94,8% số DN quy mô vốn nhỏ và vừa. Đáng lưu ý hơn là trong khu vực DN tư nhân trong nước có tới 98,6% là quy mô nhỏ và vừa, trong đó chủ yếu là DN nhỏ và siêu nhỏ, tỷ lệ DN quy mô vừa chỉ chiếm 1,6%.

Thứ hai, hạn chế trong tiếp cận tín dụng: Các DNNVV và mặc dù chiếm trên 98% tổng DN nhưng lại hạn chế trong tiếp cận tín dụng. Dư nợ tín dụng cho DNTN tháng 3/2014 chiếm khoảng 50% tổng dư nợ (so với 16% của DNNN và 7% DN FDI); khoảng 30% DNNVV có tiếp cận vốn vay ngân hàng; số lượng DNNVV vay vốn từ các ngân hàng thương mại giảm hơn 1.200 DN trong chưa đầy 2 năm 2012-2013; tổng dư nợ cho DNNVV vay cũng giảm hơn 6.000 tỷ đồng trong vòng 9 tháng đầu năm 2013 (NHNN).

Thứ ba, trình độ công nghệ của DN thấp, tốc độ đổi mới chậm và hoạt động hỗ trợ DNNVV của Chính phủ hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu.

Một số giải pháp cơ bản hỗ trợ phát triển DNNVV trong thời gian tới:

Thứ nhất, tái cơ cấu thị trường tài chính, cải thiện khả năng tiếp cận vốn cho DNNVV bằng cách đơn giản hóa thủ tục cho vay, tạo điều kiện thuận lợi cho DNTN tiếp cận vốn với lãi suất và điều kiện cho vay phù hợp; mở rộng áp dụng hình thức đánh giá tín nhiệm DN để tăng cường khả năng cho vay tín chấp cho DN; phát triển hình thức thuê tài chính giúp DNNVV tăng năng lực sản xuất trong điều kiện hạn chế về vốn; đẩy nhanh đưa Quỹ phát triển DNNVV vào vận hành, hỗ trợ vốn cho DN. Đồng thời có cơ chế thúc đẩy các Quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động ở Việt Nam; Chính phủ có cơ chế hợp tác với các Quỹ đầu tư mạo hiểm cùng đầu tư vào các DNNVV đổi mới sáng tạo.

Thứ hai, nâng cao năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo của DN. Đẩy nhanh tiến độ triển khai các chương trình hỗ trợ chuyển giao, đổi mới công nghệ, chương trình nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa, năng lực cạnh tranh cho DN. Hỗ trợ phát triển thị trường công nghệ. khuyến khích và thúc đẩy hoạt động ươm tạo công nghệ, ươm tạo DN công nghệ; đẩy mạnh việc chuyển giao kết quả nghiên cứu vào sản xuất, kinh doanh, thương mại hoá.

Thứ ba, có cơ chế để DNNVV tham gia dự án đầu tư lớn của nhà nước; có cơ chế tạo điều kiện cho DNNVV tham gia thực hiện thí điểm các dự án trong một số lĩnh vực, ngành nghề mà hiện tại chủ yếu do các tập đoàn kinh tế nhà nước thực hiện với các điều kiện ưu đãi về nguồn lực và hỗ trợ của Chính phủ như đang áp dụng cho DNNVV.

Chính phủ có chính sách quy định tỷ lệ tối thiểu mua sắm của các cơ quan Nhà nước ưu tiên dành cho DNNVV tạo cơ hội mở rộng thị trường cho DNNVV. Chính phủ cần xác định “sản phẩm có khả năng cạnh tranh của DNNVV”. Chính phủ khuyến khích các cơ quan nhà nước áp dụng phương pháp đấu thầu cạnh tranh hạn chế cho các DNNVV tham gia khi mua sắm sản phẩm này. Nhà thầu là DNNVV được hưởng ưu đãi khi tham gia đấu thầu trong nước để cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, xây lắp theo quy định của Luật Đấu thầu.

Thứ tư, phát triển liên kết giữa các DNNVV và giữa DNNVV với DN lớn. Chính phủ có chính sách khuyến khích hợp tác giữa các DNNVV theo mô hình cụm, nhóm DN có ngành nghề chung hoặc ngành nghề bổ trợ cho nhau nhằm phát triển liên kết giữa các DN, tăng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng và tăng cường năng lực cho DN.

Nói về khả năng tiếp cận vốn của DNNVV, bà Trần Thị Hồng Hạnh, Tổng thư ký Hiệp hội ngân hàng cho rằng bên cạnh việc nắm rõ các cơ hội từ việc mở cửa thì quan trọng vẫn là ‘sức khỏe’ của doanh nghiệp.

"Nhìn một tổng thể, sức khỏe của doanh nghiệp không đạt được chỉ số tài chính thì việc nắm bắt cơ hội cũng khó khăn hơn. Khi doanh nghiệp ‘không khỏe’ ngân hàng đầu tư vào dẫn đến việc tái cơ cấu vẫn chậm và nợ xấu càng phát sinh", bà Hạnh nói.

Theo đó, bà Hạnh cho rằng ngân hàng đã và đang thực hiện những hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp nhưng về phía doanh nghiệp cũng cần phải làm thế nào để đảm bảo sức khỏe tài chính của doanh nghiệp mình. Khi doanh nghiệp và ngân hàng hiểu được nhau thì việc kết nối sẽ tốt hơn.