PV:- Hiện tại, nông dân Việt đã xuất khẩu sang nhiều nước nhận mức thu nhập cao hơn nhiều so với lao động trong nước. Nhiều chuyên gia chỉ rõ, nông dân Việt Nam rất có “chất lượng” nhưng do hạn chế trong quy trình sản xuất nên không hưởng lợi cao khi làm việc ở VN. Nhìn ở góc độ kinh tế, theo bà, đây có phải là một lựa chọn phù hợp hay không?

ĐBQH Bùi Thị An: - Xuất khẩu nông dân thì cũng cần nhưng tôi cho rằng cần phải xuất khẩu nông dân chất lượng cao. Hiện nay kinh tế của chúng ta đang khó khăn, trong bối cảnh nông dân không thể làm giàu được bằng nông nghiệp trên đất nước của mình thì trước mắt nên giúp họ đi ra nước ngoài, làm giàu từ nước khác và sống được bằng nông nghiệp cũng là một hướng.

Tuy nhiên, trong 10-20 năm nữa nền tảng phát triển của VN vẫn phải đi lên bằng nông nghiệp, nếu cứ xuất khẩu như vậy mà không có chiến lược, kế hoạch cụ thể đến lúc đó VN sẽ rơi vào cảnh ruộng đồng bỏ trống, nông nghiệp dậm chân tại chỗ.

Do đó, trước hết, VN cần phải nhìn nhận lại thực tế này để có chiến lược phát triển trong tương lai. Nếu vậy, đầu tiên Chính phủ phải có được cơ chế khuyến khích, tạo điều kiện cho nông dân có thể làm giàu trên chính đất nước mình sau đó mới nghĩ tới việc xuất khẩu.

Nếu không có cơ chế kịp thời, nông dân sẽ bỏ ruộng đi làm thuê cho nước khác, khi đó nông nghiệp VN sẽ bị điêu đứng, kinh tế gặp nhiều khó khăn, an ninh lương thực cũng bị đe dọa.

Đứng trên góc độ kinh tế tôi không hoàn toàn ủng hộ bài toán đưa nông dân đi xuất khẩu. Vì xuất khẩu nông dân mới chỉ nhìn thấy được cái lợi trước mắt là mang được ít tiền về, xây được cái nhà cao nhưng lợi bất cập hại, hậu quả là khôn lường.

Việc này có nguyên nhân từ phía nhà nước, đầu tư cho nông nghiệp chưa đủ ngưỡng, khiến nền kinh tế VN chưa thể bứt phá được nhờ nông nghiệp. Cần phải nhìn nhận nghiêm túc trong thời gian qua, khi kinh tế thế giới bị khủng khoảng, kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn chính nông nghiệp là yếu tố cứu cánh cho nền kinh tế, giữ cho nền kinh tế phát triển ổn định, đảm bảo đủ an ninh lương thực cho quốc gia.

Thế nhưng, cái cơ bản hiện nay là họ đang bị vướng mắc bởi cơ chế, chính sách, bởi quy trình sản xuất khiến họ không sống được bằng nông nghiệp, thậm chí còn luôn chịu khổ cực, thiệt thòi.

Đây phải nói rằng, nông dân chưa được hưởng đúng tiềm năng họ có  và sự cống hiến họ đã đóng góp.

PV:- Bà đánh giá như thế nào về khả năng những người nông dân này sẽ tự trau dồi kiến thức, trở về VN làm giàu nếu thực hiện chính sách này, thưa bà?

ĐBQH Bùi Thị An: - Tôi cho rằng phải có cơ chế để đưa họ đi phải đưa được họ về, có như vậy việc xuất khẩu nông dân để họ tự nâng cao được tình độ chuyên môn, tay nghề mới có kết quả. Thứ hai, phải có đánh giá cụ thể các dự án trước khi đưa nông dân đi và kết quả khi họ trở về lúc đó mới có thể kết luận được khả năng tự trau dồi và đóng góp của họ với nông nghiệp trong nước ở mức nào.

Nhưng dù muốn hay không muốn, 70% dân số đang sống bằng nông nghiệp thì phải tạo mọi điều kiện cho họ làm giàu trên chính quê hương mình. Nếu trong điều kiện nông dân chỉ sang đó làm thuê thì khả năng trau rồi kiến thức là rất hạn chế và cũng rất mạo hiểm

PV:- Trên thực tế, việc những lao động dạng đặc thù và có chất lượng như nông dân, các chuyên gia khoa học… cũng đã được thực hiện, mang lại danh tiếng khoa học cho VN. Trong khi đó, cũng như hoạt động sản xuất nông nghiệp, những người làm khoa học ở Việt Nam cũng than khó có sáng tạo, phát minh, nghiên cứu vì vướng… cơ chế.

Vậy theo bà, liệu VN có nên cân nhắc nghiêm túc tới chiến lược “xuất khẩu” các chuyên gia có trình độ cao để họ có điều kiện nghiên cứu, đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của khoa học, mang lại những lợi ích trực tiếp hay gián tiếp cho Việt Nam hay không?

ĐBQH Bùi Thị An: - Giai đoạn vừa rồi khi đất nước khó khăn nhất VN cũng đã gửi một số chuyên gia đi Châu Phi và nhiều nước khác làm bác sĩ, tham gia giảng dạy. Giải pháp này khi đó được coi là cứu cánh và có thể họ sẽ mang lại được một ít tiền về. Tuy nhiên, nếu nói xuất khẩu chuyên gia để mang lại những lợi ích khoa học cho đất nước thì chưa có.

Hình thức thứ hai là gửi chuyên gia trẻ đi đào tạo ở nước ngoài nhưng giải pháp này cũng gặp rất nhiều rủi ro do một số ở lại không về nước, một số trở về lại không thể thích nghi được với cơ chế, môi trường làm việc tại VN. Do đó, hiệu quả cũng cần phải nhìn nhận, đánh giá lại.

Tôi không hoàn toàn ủng hộ chiến lược này. Nếu coi giải pháp đó là chỉ là cứu cánh, xuất khẩu để mang được ít tiền về thì không ổn. Ai dám đảm bảo đưa đi họ sẽ trở về và ngay cả khi trở về vẫn cơ chế này thì ai đảm bảo sẽ giữ được chân họ?

Quan điểm của tôi là phải tạo được cơ chế, chính sách có thể khuyến khích họ ở lại học tập, sáng tạo bằng chính sức lực, trí tuệ của họ để họ phát triển công nghệ trong nước.

Thực tế hiện nay, VN đang thiếu rất nhiều chuyên gia có năng lực, có sáng tạo. Thậm chí VN đang phải đi thuê chuyên gia nước ngoài với giá cao, vậy tại sao lại phải để chuyên gia của VN đi làm thuê trên nước khác.

PV:- Theo bà, việc xuất khẩu chuyên gia như vậy sẽ giúp Việt Nam không lãng phí tài nguyên khoa học, hạn chế tình trạng họ phải làm những việc trái với chuyên môn trong bối cảnh Việt Nam đang là nước thuộc top đầu thế giới về số lượng hay không?

ĐBQH Bùi Thị An: - Tôi nghĩ phải thay đổi cơ chế, chính sách thu hút người tài. Rõ ràng VN phải khẳng định khoa học công nghệ chưa có đóng góp nhiều để thúc đẩy nền kinh tế phát triển. VN đang rất thiếu chuyên gia có chuyên môn, VN không nên đưa đi nữa mà phải thay đổi cơ chế để giữ chân họ, khuyến khích họ ở lại trong nước nghiên cứu, sáng tạo và cống hiến.

Ở góc độ kinh tế, có thể cá nhân người đi sẽ giàu hơn, sướng hơn nhưng trên góc độ đất nước chung thì không đem lại hiệu quả.

Dù VN hiện đang rất nhiều giáo sư, tiến sĩ, đào tạo nhiều nhưng lại quá thiếu chất xám để đẩy nền kinh tế nên. Tức là chất lượng đào tạo cũng phải nhìn nhận lại, để không còn tình trạng thừa về số lượng nhưng thiếu nghiên cứu.

PV:- Nếu cân nhắc thực hiện chiến lược này, chúng ta sẽ phải đối diện với những thuận lợi và khó khăn như thế nào?

ĐBQH Bùi Thị An: - Thứ nhất về mặt cá nhân tôi cho rằng ở góc độ nào đó nó sẽ tốt với người đi. Trên phương diện đất nước cũng có thêm ít tiền. Nhưng cái được so với cái mất là không thể cân đong đo đếm được do bị chảy máu chất xám, do trong nước phải đi thuê chuyên gia nước ngoài với giá cao.

Vậy tại sao lại không thể sử dụng được những chuyên gia do chính VN đào tạo?  Tức là vấn đề của VN hiện nay là phải tạo được môi trường thuận lợi, hấp dẫn để thu hút được người tài.

PV:- Xin cảm ơn bà!