Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario ngày 30/10 cho biết Tòa Trọng tài tại Hà Lan có thể đưa phán quyết về đơn kiện của Philippines chống lại tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với hầu hết Biển Đông vào đầu năm 2016.

Vụ việc của Manila, vốn được gửi lên Tòa án Trọng tài của Liên Hợp Quốc tại La Hay hồi tháng 1/2013, là nhằm tìm cách vô hiệu hóa tuyên bố phi lý của Trung Quốc về đường 9 đoạn, còn gọi là “đường lưỡi bò”, bao trọn 90% diện tích Biển Đông, bao gồm các vùng biển bên trong lãnh thổ Philippines.

“Chúng tôi mong việc phân xử sẽ diễn ra vào quý 1/2016”, ông Del Rosario cho biết trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin ANC của Philippines hôm nay.

Quyết định của Philippines nhằm tìm kiếm sự phân xử của tòa án quốc tế cho thấy quyết tâm nhằm bảo vệ các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Một phán quyết về vụ việc, theo ông Del Rosario, sẽ làm rõ các quyền hàng hải của Philippines và cuối cùng là mở đường cho một giải pháp đối với các tranh chấp.

Trung Quốc đã vài lần tuyên bố không tham gia vụ kiện và khăng khăng chỉ tham gia các cuộc đàm phán trực tiếp với Philipines, nhưng tòa án vẫn cho Bắc Kinh thời hạn chót tới ngày 15/12/2014 để gửi phản biện.

Việc Bắc Kinh không tuân thủ lệnh của tòa án dự kiến sẽ đẩy nhanh vụ kiện của Philippines, ông Del Rosario cho biết, nói thêm rằng tiến trình pháp lý sẽ vẫn diễn ra dù có hay không có sự tham gia của Trung Quốc.

“Nếu Trung Quốc không gửi phản biện lên tòa án, vào ngày 16/12, tòa trọng tài quốc tế sẽ gửi các câu hỏi cho phía chúng tôi. Chúng tôi dự kiến sẽ trả lời các câu hỏi này vào tháng 3 năm tới và sau đó đến tháng 7, sẽ có các buổi điều trần trong 2 tuần”, Ngoại trưởng Philippines giải thích.

Tòa trọng tài sau đó sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng trong vài tháng tới hoặc vào quý I/2016, theo ông Del Rosario.

Theo nhiều nhà quan sát cho biết, thông tin ngày phán quyết đang đến gần có thể sẽ khiến Trung Quốc thay đổi thái độ, nhượng bộ nhiều hơn đối với Philippines.

Trước đó, tờ  Rappler ngày 26/2 đưa tin, trong một nỗ lực cuối cùng để ngăn chặn vụ kiện lịch sử, Trung Quốc đã tỏ ý sẵn sàng "nhượng bộ" Philippines như rút tàu khỏi bãi cạn Scarborough để đổi lấy việc Manila rút đơn kiện đường lưỡi bò Bắc Kinh yêu sách ở Biển Đông ra Tòa án Liên Hợp Quốc về Luật Biển.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Philippines đã từ chối cung cấp thông tin hay bình luận về việc này. Tuy nhiên cựu cố vấn an ninh quốc gia Roilo Golez cho biết Bắc Kinh vẫn lo lắng về vụ kiện.

"Trong thực tế Trung Quốc thậm chí đã chìa ra một củ cà rốt để Philippines ngừng nộp bản thuyết trình cho Tòa án đúng thời hạn (vào 30/3 tới)", Rolo Golez cho biết. Củ cà rốt mà ông đề cập là việc Bắc Kinh sẵn sàng rút tàu tuần tra khỏi bãi cạn Scarborough.

Golez cho biết ông nhận được thông tin này từ một trong những nguồn phụ trách xử lý tranh chấp hàng hải với Trung Quốc, nhưng từ chối cung cấp thông tin cụ thể.

Tổng thống Benigno Aquino III đã triệu tập toàn bộ nội các của mình để thảo luận đề nghị của Trung Quốc, đây là phiên họp kín nên Phủ Tổng thống Philippines không có thông báo chính thức.

Thông qua trung gian là một nghị sĩ và là 1 nhà thương thuyết, Trung Quốc tỏ ý muốn tăng cường đầu tư vào Philippines, rút tàu khỏi Scarbrough, đổi lại Manila cần rút đơn kiện họ.

Nguồn tin từ Phủ Tổng thống Philippines cho hay, Nội các Aquino không hài lòng với đề nghị rút đơn kiện Trung Quốc, những điều kiện Bắc Kinh đưa ra "không đủ".

Một quan chức cấp cao Philippines đánh giá, trong mọi trường hợp tình hình thường sẽ tồi tệ hơn trước khi nó được cải thiện tốt lên. Trung Quốc đang làm mọi thứ có thể để gây khó khăn hơn cho Philippines.

Trong một cuộc họp báo hôm 25/2, Raul Hernandez, người phát ngôn cơ quan này cho biết Philippines đang chuẩn bị bản thuyết trình để trình lên tòa án Trọng tài Liên Hợp Quốc về Luật Biển trước ngày 30/3/2014.

Paul Reichler, luật sư Philippines thuê cho vụ kiện Trung Quốc nói với Rappler, ông không thấy có lý do nào để vụ kiện không xảy ra. Toàn bộ đội ngũ pháp lý của Philippines tham gia vụ kiện đều tin rằng Manila đang có thế mạnh rất lớn.

Golez nhận xét, đề nghị của Trung Quốc là dấu hiệu của một sự lo lắng, yếu đuối. Ông cũng cho rằng chẳng có lý do gì để Manila phải thưởng cho Bắc Kinh vì họ rút khỏi lãnh thổ Philippines.

Mặt khác, nếu Philippines trì hoãn nộp bản thuyết trình, dư luận sẽ hiểu là Manila thiếu tài liệu chứng cứ, làm suy yếu chính lập luận của mình trước tòa.

Trung Quốc có thể rút tàu ngày hôm nay, nhưng họ có thể lập tức trở lại Scarborough vào ngày mai, ở đây không có sự trao đổi ngang giá.