Ngày 30/10, nhiều quận/huyện ở TP. HCM cho biết đã nhận được đề án thu phí sử dụng đường bộ do Sở GTVT xây dựng. Sở GTVT đề nghị các địa phương hoàn tất việc góp ý trước ngày 11/11 để đơn vị tổng hợp, hoàn chỉnh đề án.

Hiện hầu hết các tỉnh, thành đã tổ chức thu phí sử dụng đường bộ đối với xe máy, riêng TP.HCM là địa phương hiếm hoi (cùng Thái Bình đã có nghị quyết thu từ đầu năm 2015) vẫn đang hoàn chỉnh đề án.

Nếu tính luôn phí sử dụng đường bộ thì mô tô, xe máy phải chịu năm loại (xem thêm trong box) thuế, phí và lệ phí. Do vậy, Sở GTVT cho rằng việc áp dụng mức thu phí cho đầu xe máy cần được xem xét kỹ nhằm tránh gây thêm gánh nặng cho người dân.

"Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy có sự chênh lệch lớn về điều kiện kinh tế giữa các chủ xe máy có dung tích đến 100cm3. Cụ thể, phần lớn những xe có dung tích đến 100cm3 thuộc về những người dân có thu nhập thấp. Cho nên để giảm thiểu ảnh hưởng đến đời sống người dân nghèo, mức thu phí sử dụng đường bộ đề xuất với chủ xe máy có dung tích <=100cm3 chỉ có 50.000 đồng/năm. Ngược lại, các loại xe trên 175cm3 chủ yếu được nhập khẩu từ nước ngoài với giá thành rất cao nên mức thu đề xuất với nhóm xe này là 150.000 đồng/năm. Thậm chí Bình Dương và Cần Thơ đã kiến nghị tăng phí với nhóm xe này"- một thành viên ban soạn thảo đề án giải thích.

3,5 triệu tổng số xe máy (làm tròn) thực tế ở TP.HCM. Trong khi đó, số xe máy đăng ký ở TP.HCM do CSGT quản lý hiện có đến khoảng 5,5 triệu chiếc.

Ngoài ra, Sở GTVT còn đề nghị bổ sung những người có công với cách mạng và thân nhân của họ vào diện được miễn phí nhằm đảm bảo các điều kiện an sinh xã hội. Theo thống kê, các gia đình chính sách và hộ nghèo trên địa bàn TP có gần 106.700 xe máy.

"Lẽ ra việc thu phí sử dụng đường bộ với xe máy phải được thực hiện từ đầu năm 2014. Song do việc triển khai chậm nên kiến nghị không "hồi tố", thu phí các năm 2013, 2014 mà chỉ thu từ năm 2015 trở về sau" - Sở GTVT cho hay.

Về phương pháp thu, Sở GTVT đề nghị các quận/huyện hướng dẫn đến tận phường/xã và giao cho tổ dân phố đến từng nhà phát mẫu kê khai để UBND phường.xã lập danh sách, phát hành biên lai giao lại cho người dân.

Dự kiến từ đầu năm 2015 sẽ bắt đầu đề nghị người dân kê khai nộp phí. Những xe đã có từ trước ngày 1/1/2015 thì người dân sẽ kê khai, nộp phí cho cả năm. Với những xe mua sau ngày 1/1/2015, việc kê khai, nộp phí sẽ tùy thuộc vào thời điểm có xe.

Cụ thể nếu xe được mua từ ngày 1/1 đến 30/6 hằng năm thì trước ngày 31/7 của năm phát sinh phải kê khai, nộp 1/2 mức thu của cả năm. Nếu xe được mua từ ngày 1/7 đến 31/12 hằng năm thì chủ xe không phải nộp phí cho thời gian còn lại của năm mà chỉ phải kê khai, nộp phí từ đầu năm kế tiếp.

Theo một thành viên ban sọan thảo đề án, qua tham khảo việc thu phí ở nhiều tỉnh thành trên cả nước cho thấy không địa phương nào đảm bảo thu đủ 100%, vì thế biện pháp chế tài như thế nào đối với những người không đóng phí cũng đang được cân nhắc.

"Nghị định 171/2013 về xử phạt vi phạm giao thông không giao thẩm quyền kiểm tra, xử phạt cho TTGT hay CSGT nên các lực lượng này không có quyền yêu cầu người dân xuất trình chứng từ nộp phí. Tuy vậy, theo Nghị định 109/2013 thì chủ tịch UBND những người không nộp phí ở mức cảnh cáo hoặc phạt tiền 1-3 lần số phí trốn nộp" -vị này cho hay.

Thêm nguồn thu cho cầu, đường

Theo thống kê của các quận/huyện, trong số 3,4 triệu xe máy thuộc diện phải đóng phí có 502.000 chiếc (hơn 15%) có dung tích đến 100cm3; 2,6 triệu xe (gần 79%) 199-175cm3 và gần 199.000 xe (6%) trên 175cm3.
Với mức thu đề xuất, dự kiến hằng năm TP.HCM sẽ thu được gần 370 tỉ đồng. Nguồn thu này được các phường thị trấn giữ lại tối đa 10% (các xã không quá 20%) để trang trải chi phí thu. Phần còn lại sẽ được dùng để các quận/huyện đầu tư giao thông, duy tu, bảo dưỡng cầu, đường ở địa phương (ước tính mỗi địa phương được hơn 10 tỉ đồng/năm).