Người Hà Giang uống rượu ngô trong các bữa ăn và thết đãi các vị khách ghé chơi. Không chỉ là một món đồ uống, rượu ngô đã gắn liền với cuộc sống của người dân nơi đây. Chúng trở thành một nét văn hóa độc đáo thu hút bao người đến khám phá và thưởng thức.
Câu chuyện về những ruộng ngô “xen đá” trên cao nguyên Hà Giang
Ruộng ngô trên triền núi xanh mơn mởn
Với địa hình chủ yếu là núi đá, hẳn là người Hà Giang cũng cần có một phương thức canh tác nông nghiệp riêng. Ngoài những ruộng ngô xanh mượt mà ở dưới vùng đồng bằng, bạn có thể bắt gặp những ruộng ngô mọc xen kẽ ở núi đá. Người Mông đã đổ những gùi đất tơi xốp vào các hốc đá và gieo hạt ngô ở đó vào tiết trời se lạnh đầu xuân. Thế mới thấy để có một chén rượu ngô, bà con nơi đây phải vất vả đến nhường nào.
Những cây ngô ở đó đội sỏi đá, đội cả những màn sương mờ dày đặc để vươn mình lên đón nắng. Rễ cây kiên cường bám vào triền núi dốc, hàng ngày nuôi nấng những bắp ngô đầy đặn e ấp. Lạ thay, dưới điều kiện khắc nghiệt như vậy mà đến mùa thu hoạch nào, những chiếc gùi đựng ngô cũng đầy ắp. Ngô Hà Giang bắp nào bắp nấy to như cánh tay thanh niên, hạt ngô vàng tươi và căng mọng.
Người Hà Giang phần mang ngô ra chợ bày bán, phần treo lên gác bếp để bảo quản cho vụ mùa tiếp theo, phần thì dùng để nấu rượu. Chính những bắp ngô này đã tạo nên món đặc sản rượu ngô Hà Giang nức tiếng. Mỗi giọt rượu quý không chỉ là do nguyên liệu nấu rượu, trong đó còn chất chứa cả những giọt mồ hôi lam lũ của người dân nơi đây. Họ tần tảo sớm hôm để phủ xanh những núi đá cằn cỗi và thu về trái ngọt cho đời.
Rượu ngô là cả một nét văn hóa đặc trưng của Hà Giang
Nấu và thưởng rượu ngô từ lâu đã trở thành thú vui của người dân bản địa. Họ coi rượu ngô là món quà của thổ nhưỡng và quý trọng từng giọt rượu làm ra. Các gia đình ở đây nhà nào cũng có vài ba chum rượu ngô men lá hạ thổ. Người dân uống rượu ngô hàng ngày và dùng nó để thết đãi khách quý. Hương vị rượu ngô Hà Giang cũng sẽ khác hơn trong những dịp lễ tết. Họ để dành những chum rượu chất lượng nhất để thưởng thức vào những dịp quan trọng.
Bắp ngô Hà Giang vàng ruộm
Loại rượu này cũng xuất hiện trong các phiên chợ. Họ bán và thưởng rượu ngay tại đây. Từng can rượu lớn được chắt ra ca để du khách có thể nếm thử. Giá tiền rượu ngô không hề đắt. Bất cứ ai cũng có thể nếm thử loại thức uống dân dã này. Người Hà Giang tụ tập lại thành từng nhóm và uống rượu trong bầu không khí sôi nổi thân thiết. Không ít cặp đôi đã nên duyên nhờ hơi men nồng nàn của món đặc sản này.
Rượu ngô xuất hiện ở khắp mọi nơi trên mảnh đất vùng cao này. Nó gắn liền với đời sống của nhân dân và trở thành nguồn thu nhập của nhiều gia đình. Rượu ngô đại diện cho quá trình hình thành và phát triển của nền văn hóa nơi đây. Nếu có dịp ghé thăm Hà Giang, bạn đừng bỏ qua thức quà ngọt lành này. Chỉ một ngụm nhỏ là bạn có thể nếm được hết hương vị tinh tế của thứ rượu ngô vùng cao nổi tiếng nơi đây.
Học người dân Hà Giang nấu rượu ngô chuẩn vị
Hầu như gia đình nào ở Hà Giang cũng đều nấu được rượu ngô. Tuy nhiên để đạt được hương vị đúng chuẩn thì không phải ai cũng có thể làm được. Công đoạn nấu rượu ngô Hà Giang khá cầu kỳ và tốn nhiều công sức. Những nguyên liệu như nước hay củi đun cũng cần bà con phải gánh hàng cây số về nhà để nấu rượu. Tuy vị rượu của mỗi gia đình có vài phần khác nhau nhưng đều cần phải trải qua những bước cơ bản sau.
Lựa bắp ngô, bung hạt ngô
Bung ngô nấu rượu
Ngô được lựa chọn để nấu rượu thường là những bắp đã được phơi trên xà nhà một thời gian. Hạt ngô trở nên vàng ruộm và hơi cứng. Người nấu rượu phải tỉ mẩn lựa bỏ từng hạt ngô lép, hỏng để rượu đạt chất lượng cao nhất. Sau khi rửa sạch, hạt ngô cần được bung trên bếp trong khoảng 20 – 24h. Công đoạn này sẽ khiến hạt ngô ngậm đủ nước, nở to và mềm dẻo. Sau khi bung, ngô được trải ra các mẹt để làm nguội bớt cho những bước tiếp theo.
Ủ ngô với men lá
Làm men lá ủ rượu
Men là là loại men đặc trưng dùng để ủ rượu ngô của người Mông. Rượu ngô Hà Giang có ngon hay không phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng men. Men lá chuẩn có mùi thơm ngai ngái và hơi khét đặc trưng của các loại lá rừng. Men được giã nát và trộn với ngô bung còn ấm theo một tỷ lệ nhất định rồi rủ trong vòng 5 – 7 ngày.
Đây là quá trình các vi sinh vật trong men hoạt động và làm lên men tinh bột trong hạt ngô. Trong quá trình này, hỗn hợp ngô và men phải được bảo quản ở nơi khô ráo, nhiệt độ bình thường để tạo điều kiện cho vi khuẩn hoạt động. Hương vị của rượu còn phụ thuộc vào quá trình ủ men có đủ lâu và đúng quy trình hay không.
Chưng cất trên bếp
Sau 5 – 7 ngày, ngô được mang đi chưng cất thành rượu trong những chiếc chõ bằng gỗ. Rượu ngô Hà Giang cần được chưng cất bằng thứ nước tinh khiết được lấy từ các giếng khoan trên núi. Có thể mới cho ra đúng cái vị ngọt đằm đúng chuẩn của rượu ngô truyền thống. Chưng cất nước và ngô lên men trong ngọn lửa liu riu trong vòng 30 phút. Rượu sau khi chưng cất sẽ được đổ vào bình đựng tráng men và đậy kín nắp.
Thứ rượu ngô miền núi này có thể nấu được ở vùng đồng bằng. Tuy nhiên rượu có ngon hay không còn phụ thuộc vào chất đất, chất nước và cỏ cây bản địa. Vì vậy chỉ có vùng thổ nhưỡng đặc trưng này mới cho ra những giọt rượu ngô đủ sức mê hoặc lòng người đến thế.
Thưởng thức rượu ngô Hà Giang thế nào cho đúng?
Rượu ngô Hà Giang có màu vàng nhạt sóng sánh. Độ rượu vừa đủ để không làm người ta váng vất đầu óc nhưng cũng có thể làm say lòng bất cứ ai nếm thử. Rượu ngô không phải là một loại rượu uống cho say. Thưởng thức rượu ngô Hà Giang đúng cách là phải nhấm nháp từng chút một để cảm nhận vị cay ngọt đặc trưng của hạt ngô miền núi đọng lại thật lâu nơi đầu lưỡi.
Người Hà Giang có thể uống rượu ngô mọi lúc mọi nơi. Từ khi trời đất tờ mờ sáng đến khi trăng đã treo cao đến đỉnh đầu. Rượu ngon nhất là khi được chia sẻ với những người xung quanh. Họ sẽ ngồi lại sau những giờ làm việc vất vả, nhấp từng ngụm rượu và nhìn ngắm đất trời, tận hưởng những giọt tinh túy xuất phát từ thành quả lao động hăng say.
Thưởng thức rượu ngô Hà Giang
Đối với những du khách tham quan, còn gì tuyệt vời hơn là những chén rượu ngô trong vắt bên cạnh nồi thắng cố nghi ngút khói? Chỉ cần mùi thơm nồng nàn của rượu ngô thôi cũng đã đủ níu chân người lữ khách xa lạ. Để rồi khi ngụm rượu làm mềm môi, những câu chuyện cứ thế được nối tiếp trong bầu không khí ấm áp yên bình. Hạnh phúc ở nơi cao nguyên đá xù xì này tuy giản đơn vậy thôi, nhưng tròn đầy viên mãn.
Rượu ngô Hà Giang gắn liền với đời sống vật chất và tinh thần của người dân nơi đây. Nó giúp con người gần lại, thấu hiểu nhau hơn.
Rượu ngô làm cuộc sống chậm lại để ta nắm bắt được tiếng gọi của sự yên lành vốn đã lẩn khuất trong nhịp sống hối hả. Người dân Hà Giang cho đi những giọt mồ hôi của mình để đổi lấy từng giọt rượu ngọt lành. Đó là lý do tại sao khi đến với Hà Giang, hãy một lần nếm thử rượu ngô và cảm nhận những giá trị vô giá mà nó mang lại.
